کپی رایت چیست؟
کپی رایت (حق تکثیر) نوعی حفاظت قانونی از آثار چاپ شده و چاپ نشده ادبی، علمی و هنری است. این آثار به هر صورت که عرضه شده باشند، در حالی که دارای ماهیتی قابل درک باشند یعنی دیده، شنیده یا لمس شوند، شامل این حمایت خواهند بود. بنابراین می توان گفت حق تکثیر، حق نشر یا کپی رایت (copy right) مجموعه ای از حقوق انحصاری است که به پدید آورنده یک اثر منحصر به فرد و اصیل تعلق می گیرد. حقوق انحصاری به این معنا است که تنها خالق اثر نه کسی که به نحوی به اثر دسترسی دارد، می تواند از این حقوق استفاده کند. از جمله آثاری که مشمول قوانین کپی رایت می شوند کتاب، شعر، اثر سمعی و بصری، اثر موسیقی، نقاشی، عکس، اثر معماری و اثر فنی است.
حقوق مالکیت حق تکثیر
هدف اصلی قانون کپی رایت، حفاظت از زمان، تلاش و خلاقیت خالق اثر است. به همین ترتیب قانون کپی رایت، حق مالکیت حقوقی خاصی را در اختیار شما قرار می دهد. حقوقی که بدین وسیله برای صاحب اثر لحاظ می شوند عبارت اند از :
- نشر آثار
- خلق آثار دیگر بر مبنای کار اصلی
- الگو برداری
- اقتباس در شیوه بیان
- تکثیر
- پخش
- اجاره یا انتقال مالکیت دیگر
- نمایش عمومی اثر
- تولید مجدد اثر
- توزیع نسخه های کار با فروش
ثبت حق تکثیر یا کپی رایت
ثبت اثر به طور معمول، ضرورتی ندارد اما با توجه به فعالیت در بازار رقابتی امروز که کپی برداری در آن بسیار شایع است، عموما به برند ها توصیه می شود با ثبت حق کپی رایت از آثار منحصر به فرد خود حفاظت کنند. درخواست ثبت نام یک حق نسخه برداری حاوی سه عنصر اساسی : فرم درخواست، هزینه ثبت نام غیر قابل جبران و یک سپرده غیر قابل بازگشت یک نسخه از کار شما می باشد. یکی از روش های ثبت نام کپی رایت برای نمونه محصول یا لوگو و … این است که به صورت آنلاین آن را انجام دهید. ثبت نام آنلاین دارای مزایای متعددی از جمله زمان پردازش سریع تر، هزینه های ثبت نام پایین تر و قابلیت ردیابی وضعیت آنلاین بودن شما می باشد.
قانون کپی رایت در ایران
در حال حاضر در ایران قانونی وجود ندارد که به صورت یکپارچه ضمانت اجرای عدم رعایت کپی رایت را بیان کند و قوانین متعددی در این مورد وجود دارند. در لایحه ی جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط، به صورت یک پارچه به بحث ضمانت اجرا های نقض کپی رایت پرداخته که البته این لایحه هنوز تصویب نشده است. از جمله قوانینی که موضوع آن ها مرتبط با حق کثیر می باشد، شامل موارد زیر می شوند:
- قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان
- قانون تکثیر کتب و ترجمه و نشریات و آثار صوتی مصوب ۱۳۵۲
- قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیت‌های غیر مجاز می نمایند مصوب ۱۳۸۶
- قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزار های رایانه ای
کپی رایت بین المللی
هیچ قانون جهانی کپی رایتی وجود ندارد که از اثر شما در تمام جهان محافظت کند. البته کشورهای عضو پیمان برن و معاهده کپی رایت جهانی، این امکان را برای شما به وجود آورده اند تا از آثار خود در کشور هایی غیر از وطن خود، حمایت نمایید. بنابر این قرارداد، آثار زیر مورد حمایت قرار می گیرند:
- آثار چاپ شده و چاپ نشده یک نویسنده که از اهالی یا ساکنین یکی از کشور های تحت قرارداد باشد.
- آثاری که با اجازه نویسنده اش که از اهالی یا ساکنان یکی از کشور های تحت قرارداد نباشد و در یکی از کشور های هم پیمان چاپ شده باشد.
پاسخ به چند پرسش درباره حق تکثیر
آیا ایران عضو کنوانسیون برن در خصوص حمایت جهانی از کپی رایت می باشد؟
ایران از جمله کشورهایی است که هنوز به عضویت این کنوانسیون در نیامده است بنابراین عدم رعایت کپی رایت اثر یک پدید آورنده ایرانی در خارج از کشور ضمانت اجرایی ندارد.
آیا امکان انتقال حقوق انحصاری کپی رایت وجود دارد؟
پدید آورنده یک اثر می تواند این حقوق انحصاری ذکر شده را به دیگران انتقال دهد. این انتقال معمولاً با انعقاد یک قرارداد انجام می گیرد.
آیا مقررات مربوط به کپی رایت در خصوص کتاب های الکترونیک نیز رعایت می شود؟
قانون کپی رایت برای کتاب الکترونیکی نیز صدق می کند. زمانی که یک کتاب آماده چاپ می شود، نویسنده قراردادی با ناشر می بندد که در آن از حقوق نویسنده و ناشر گفته شده است.
