با افزایش مراودات اقتصادی و اجتماعی و به تبع آن، آسیب‌پذیر بودن حقوق اشخاص، طرح پرونده‌های قضایی با افزایش غیرقابل پیش بینی در حال انجام است. پیچیدگی‌های مسائل حقوقی و تغییرات مداوم قوانین (برای رفع نیازهای بشر) همگی دست به دست هم داده‌اند تا نیاز به حضور وکیل پایه یک دادگستری ، موسسه حقوقی و مشاوره حقوقی بیش از پیش احساس شود. طبق قوانین جاری، وکیل پایه یک دادگستری برای حضور در دعاوی مطروحه نیاز به پروانه وکالت دارد. این پروانه، گرچه طبق قانون برای سه سال اعتبار دارد ولی تمدید مدت زمان آن منوط به درخواست وکیل می‌باشد. موسسه حقوقی، با اجتماع چندین وکیل پایه یک دادگستری برای رفع مشکلات حقوقی جامعه تاسیس می‌شود. این اجتماع با به اشتراک گذاری تجارب در راه مرتفع ساختن مسائل حقوقی و کیفری گامی ارزنده در راه حمایت از حقوق اشخاص برداشته‌اند.
لزوم اخذ پروانه وکالت
پروانه وکالت مجوزی است برای سازماندهی وظایف، تکالیف و تعهدات وکیل پایه یک دادگستری که اخذ آن لازمه وکالت خواهد بود. گرچه تا قبل از سال ۱۳۷۶، متقاضی وکالت دادگستری با مراجعه به کانون وکلا و احراز شرایط لازم می‌توانست پروانه وکالت اخذ کند، اما با تصویب قانون «کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری» شیوه جدید و البته کارآمدی برای صدور پروانه مذکور بوجود آمد. بر طبق این قانون، صدور پروانه، منوط به پذیرش در آزمون وکالت بود و البته اخذ مجوزها و طی کردن دوره کارآموزی. باری بهر جهت تصویب قانون مذکور گرچه با تأخیر صورت پذیرفت اما گامی مهم و درخور ستایش بود. قانون «کیفیت اخذ پروانه وکالت دادگستری» در هفت ماده تدوین شد.
لزوم برگزاری سالانه آزمون، شرایط داوطلبین برای ثبت نام، نحوه تعیین تعداد پذیرش کارآموزان هر کانون، مدت اعتبار پروانه، نحوه تمدید آن و… از جمله مواردی بود که در قانون مذکور عنوان گردید. نکته حائز اهمیت قانون مذکور، تبصره ۲ ماده ۲ است که عده‌ای را با احراز شرایط ذکر شده در قانون، از گذراندن تمام یا نیمی از دوره کارآموزی معاف کرده است. بعنوان نمونه بر طبق تبصره ۳ ماده ۲، مدت کار آموزی اعضای هیئت علمی دانشکده‌های حقوق، نصف مدت سایر کارآموزان خواهد بود. البته محدودیت‌هایی نیز برای کارآموزان دوره وکالت در نظر گرفته شده است؛ مطابق تبصره ۳ ماده ۶، کارآموزان وکالت قبل از اخذ پروانه وکالت ، حق وکالت در دعاویی که مرجع تجدید نظر از احکام آنها، دیوان عالی کشور می‌باشد را ندارند.
شرایط داوطلبین پروانه وکالت
گرچه شرط اصلی برای اخذ پروانه وکالت، پذیرش در آزمون می‌باشد اما شرایطی دیگر وجود دارد که احراز برخی از آنها ضروری و عدم وجود برخی از آنها لازمه پذیرش می‌باشد. به بیانی ساده متقاضی پروانه، باید شرایطی را داشته باشد و در مقابل فاقد برخی ویژگی‌ها نیز باشد. طبق قانون برای اشخاص زیر پروانه صادر نمی‌گردد:
- متهم جنایت و جنحه که تحت محاکمه هستند
- اشخاصی که طبق حکم محکمه از وکالت محروم هستند
- قضات و مستخدمین دولت
- محکومین ممنوعیت ابدی از خدمات دولتی
- اشخاص مشهور به فساد اخلاقی و تجاهر به استعمال مسکر و افیون
- اتباع خارجی
- وکلایی که پروانه خود را تمدید نکرده‌اند.
شرایط ذیل برای متقاضیان پروانه وکالت ضروری است:
- مدرک کارشناسی و بالاتر در رشته حقوق (لیسانس رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی یا معادل حوزوی)
- حداقل ۲۵ سال و حداکثر ۵۰ سال (برای تهرانی‌ها ۴۰ سال)
- قبولی در آزمون
- طی کردن دوره کارآموزی
پذیرش بدون آزمون
طبق ماده ۱۰ آیین نامه اجرائی ماده ۱۸۷ قانون برنامه سوم توسعه، برای اشخاص زیر، بدون شرکت در آزمون ورودی پروانه وکالت صادر خواهد شد:
- اعضای هیئت علمی دانشکده‌های حقوق به شرط ۱۵ سال سابقه تدریس با مدرک دکتری
- اعضای هیئت علمی در رشته‌های مرتبط به شرط داشتن دکتری و ۱۵ سال سابقه تدریس
- داوطلبان دارای دانشنامه لیسانس (رشته‌های حقوق فقه) که سابقه ۵ سال کار قضایی دارند (این دسته از دواطلبان از طی کردن دوره کار آموزی معاف خواهند بود).
اعضای هیئت علمی و کارشناس رسمی مشاغل در سازمان پزشکی قانونی کشور با ۱۰ سال سابقه کار در سازمان مربوط معاف از آزمون و با ۱۵ سال سابقه مرتبط از کارآموزی هم معاف هستند. اجرای این ماده در صدور پروانه وکالت ، در کنار معایب بسیار، مزایا مهمی نیز خواهد داشت. استفاده از تجارب ارزنده این اشخاص به‌واسطه سابقه خود در امر مرتبط با قضاوت و وکالت، از جمله مزایا اجرای این طرح است و در مقابل جذب این اشخاص، سد محکمی برای جوانان دانشگاهی داوطلب وکالت خواهد بود.
