پادکست حقوقی صاحب اندیشه

آدرس : تهران ، فلکه دوم صادقیه ، برج افق ، طبقه ششم ، واحد ۶۰۴

در چه مواردی دیه تعلق می گیرد؟

موسسه حقوقی صاحب اندیشه

تعریف دیه

قانونگذار در ماده 445 قانون مجازات اسلامی دیه را تعریف نموده است. بر اساس این تعریف، دیه مقدار مال معینی است و در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است.

شرایط تعیین دیه

طبق تعریفی که قانون از دیه ارائه داده است می توان گفت که تعیین دیه دارای شرایطی است.

  • شرط اول: در مورد جرایم عمدی است که بنا به هر دلیلی منجر به قصاص نمی شوند. مانند حالتی که قتلی انجام شود و خانواده مقتول با قاتل توافق نمایند که به جای اجرای مجازات قصاص، دیه مقتول پرداخت شود.
  • شرط دوم: در مواردی است که جرایم غیر عمدی انجام شده باشد. در این صورت نیز مرتکب با پرداخت دیه مجازات خواهد شد.

انواع دیه

بر اساس تعریف قانون مجازات اسلامی از دیه، انواع دیه شامل موارد زیر می شوند:

  • دیه قتل: معادل دیه کامل یک انسان است که نرخ آن هر سال توسط قوه قضائیه تعیین می شود. بنابراین در صورتی که شخصی یک انسان را به قتل برساند و مجازات دیه برای آن تعیین شده باشد، باید دیه کامل یک انسان را بپردازد.
  • دیه اعضای بدن: در موارد جرایم عمدی که روی اعضای بدن انسان انجام می شود تعیین می شود. در صورتی که از یک عضو دو عدد وجود داشته باشد، از بین بردن یکی از آن ها نصف دیه کامل و از بین بردن هر دوی آن ها دیه کامل خواهد داشت.
  • دیه منافع اعضاء: اگر شخصی مرتکب جنایتی به شخص دیگری شود که به موجب آن، فرد برخی از حواس خود را از دست دهد، مرتکب باید دیه منافع آن عضو را بپردازد. دیه منافع شامل مواردی همچون دیه عقل، دیه شنوایی، دیه بینایی، دیه بویایی و دیه گویایی می باشد.
  • دیه جراحات: در مواردی است که شخصی مرتکب جنایتی بر شخص دیگر شود که به موجب آن جراحتی به وجود آید، باید دیه جراحت وارده را پرداخت نماید. میزان این دیه بر اساس تشخیص پزشکی قانونی تعیین می شود. مانند دیه کبودی، خراش، تورم و …

 

پرداخت دیه به عهده چه کسی است؟

ممکن است این تصور به وجود آید که پرداخت دیه عموما بر عهده شخصی است که مرتکب قتل شده است اما چنین تصوری درست نمی باشد. مطابق قانون مجازات اسلامی، در قتل عمد و شبه عمد پرداخت دیه برعهده خود فرد است. اما اگر قتل در اثر خطای محض صورت گیرد و با دلیل ثابت شود که خطای محض بوده است، در این صورت اقوام مرد قاتل باید دیه را پرداخت نمایند. اما در زمانی که مجرم خود اعتراف کند که قتل در اثر خطای محض واقع شده است اما عاقله یا اقوام مرد او اعلام نمایند که قتل در اثر خطای محض نبوده است، در چنین شرایطی پرداخت دیه برعهده خود مجرم می باشد.

مهلت پرداخت دیه

مهلت پرداخت دیه، به موجب قانون تعیین می شود مگر آنکه طرفین مهلت دیگری را تعیین نمایند. اما باید گفت که مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت به ترتیب زیر می باشد:

  • در جرایم عمدی موجب دیه، مهلت پرداخت دیه از زمان وقوع جنایت تا یک سال قمری می باشد.
  • در جرایم شبه عمد، از زمان وقوع جنایات تا دو سال قمری می باشد.
  • در جرایم خطای محض، از زمان وقوع جنایت تا سه سال قمری می باشد.

 

تعلق دیه به ارث

برابر قانون مجازات اسلامی، دیه به ارث می رسد. یعنی وقتی شخصی کشته شود و طبق قانون اولیا تقاضای دیه کنند، این دیه به تمام وراث مقتول به جز بستگان مادری وی، به همان شیوه ای که بقیه اموال بین وراث تقسیم می شود، تعلق گرفته و تقسیم خواهد شد. همچنین اگر چند نفر در یک قتل دست داشته باشند، همه افرادی که در این جرم شریک بوده اند نسبت به پرداخت دیه هم شریک هستند و به طور مساوی باید سهم خود را از رقم دیه پرداخت نمایند.

تفاوت دیه مرد و زن

دیه زن، نصف دیه کامل مرد می باشد. در این مورد اکثر فقها بر نصف بودن دیه قتل زن نسبت به مرد اجماع و موافقت دارند. همچنین بین فقهای شیعه و سنی در این خصوص اتفاق نظر وجود دارد.

 

پاسخ به چند پرسش درباره دیه

در چه مواردی باید دیه پرداخت شود؟

در صورتی که جرم غیر عمدی رخ داده باشد و یا در صورتی که جرم عمدی مشمول مجازات قصاص نبوده و یا اولیای دم به پرداخت دیه موافقت نمایند.

چه جرایمی مشمول دیه می شوند؟

طبق قانون، جرایمی که مشمول دیه خواهند شد شامل:

  • قتل یا نقص عضوی که به صورت خطای محض واقع شود.
  • قتل یا نقص عضوی که به صورت شبه عمد واقع شود.

آیا امکان تشدید دیه وجود دارد؟

بر اساس دین اسلام، در برخی زمان ها و مکان ها حرمت خاصی وجود دارد و مسلمانان حق ندارند در آن زمان به کسی صدمه بزنند و در زمان بروز این صدمات، مجازات سنگین تری برای آنان در نظر گرفته می شود بنابراین ارتکاب جنایت بر اشخاص در این مواقع موجب تشدید دیه خواهد شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *