شخصیت والا و انسانی افراد در قوانین اسلامی، به‌قدری مورد اهمیت است که درصورتی‌که شخصی نسبت به دیگری نسبت ناروایی بدهد، به مجازات جرم قذف محکوم خواهد شد. اما آیا هر نوع بی‌احترامی و نسبت ناروایی مشمول جرم قذف خواهد بود؟ هرچند عموم مردم تصور می‌کنند جرم هتک حرمت اشخاص که از مصادیق مجازات تعزیری است، همان جرم قذف است اما باید بدانید که جرم قذف نسبت دادن زنا یا لواط به دیگری است که مجازات حدی برای آن توسط شارع تعیین‌شده است. سخن نیکو همواره مورد تأیید افراد بوده و هست، این موضوع آن‌چنان اهمیت دارد که در برخی موارد حتی مجازات شلاق برای بددهنی و تهمت و توهین تعیین‌شده است. برای توضیح بیشتر باید با جرم قذف آشنا شوید.

جرم قذف چیست؟

قذف نسبت زنا یا لواط دادن به دیگری است. مثل‌اینکه فردی به دیگری القابی همچون زنازاده، حرام‌زاده و مانند این بدهد یا حتی به دیگری بگوید تو زنا کرده‌ای. البته این کلمات و عبارات تحت شرایط خاصی به‌عنوان جرم قذف مطرح می‌شوند.

شرایط تحقق جرم قذف

برای آن‌که نسبت لواط یا زنا به دیگری، قذف محسوب و مجازات حدی بر او ثابت شود، اولاً فرد قاذف باید معنای کلماتی که به زبان می‌آورد را بداند و ثانیاً کلام او کاملاً صریح باشد. در این شرایط فرقی نمی‌کند که کسی که به او نسبت ناروا داده‌شده است، معنای عبارات را بداند یا نداند. مثل‌اینکه به فرزند خودش که به نسب وی اقرار کرده است بگوید تو فرزند من نیستی.

مجازات جرم قذف

حد قذف 80 ضربه شلاق است که در آیه 4 سوره نور به‌صراحت بیان‌شده است:

«وَالَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَهِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَهً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَهً أَبَدًا ۚ وَأُولَٰئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ» و آنان که به زنان باعفت مؤمنه نسبت زنا دهند آنگاه چهار شاهد (عادل) بر دعوی خود نیاورند آنان را به هشتاد تازیانه کیفر دهید، و دیگر هرگز شهادت آن‌ها را نپذیرید، و آنان مردمی فاسق و نادرست‌اند.

نحوه اجرای مجازات قذف برخلاف زنا، به صورتی است که قاذف بالباس‌های تنش شلاق زده می‌شود و ضربات شلاق بسیار آهسته‌تر از ضرباتی است که در جرم زنا زده می‌شود.

جرم قذف نسبت به شخص ثالث

هر کس نسبت زنا به غیر مخاطب خودش دهد، حق قذف (حق درخواست مجازات) برای کسی است که به او نسبت داده‌شده است. اگر سخنان قاذف شامل کلمات دشنام و آزاد کردن مخاطب هم باشد به جهت آن نیز تعزیر خواهد شد.

مثل‌اینکه شخصی به فرزند شخص دیگری بگوید: «پدرت برای تحقق تو زنا کرد» یا بگوید: «ای پسر مرد زناکار» فقط به جهت توهین و قذف پدر حد می‌خورد و مجازات می‌شود و اگر بگوید: «مادرت برای تحقق و زنا کرد» یا «ای پسر زن زناکار» به جهت قذف و توهین به مادر او مجازات خواهد شد ولی اگر بگوید: «ای پسر مرد و زن زناکار» به جهت قذف هم پدر و هم مادر او شلاق می‌خورد.

جرم قذف به‌صورت کنایه

آزار رساندن و کنایه زدن در قذف بدون آنکه فرد به‌صراحت نسبت ناروای زنا یا لواط دهد، موجب تعزیر خواهد بود زیرا در شرع اسلام، توهین و بی‌احترامی به دیگران عملی حرام است. اما ازآن‌جهت که فرد قاذف به‌صراحت کلمات توهین‌آمیز را بیان نکرده است گویی یکی از دو شرط تحقق جرم قذف، وجود ندارد و به همین دلیل قاذف تعزیر می‌شود.

مثلاً فردی می‌گوید: «او حرام‌زاده است» یا «من که زناکار نیستم» که این جمله کنایه به این موضوع است که کسی که درباره او حرفی زده‌شده است یا خود مخاطب زناکار است.

یا مثلاً فردی می‌گوید: «مادر من زانیه نیست» تا به کنایه بفهماند که مادر شخص موردنظر زناکار است یا به همسر خودش می‌گوید من تو را باکره نمی‌دانم این سخن کنایه از این است که همسرش قبل از ازدواج زنا کرده و بکارت نداشته است ولی احتمال دیگری نیز داده می‌شود (مثلاً خانم ازدواج دومش است) و به همین دلیل کنایه محسوب می‌شود. البته به‌موجب ماده ۱۴۵ قانون مجازات اسلامی سابق هر دشنامی که باعث اذیت شدن شنونده شود و دلالت بر قذف کند مانند این‌که کسی به زنش بگوید تو باکره نبودی موجب محکومیت گوینده به شلاق تا ۷۴ ضربه خواهد شد.

شرایط قاذف و مقذوف در جرم قذف

قذف کننده که حد بر او جاری می‌شود باید اهلیت ناشی از بلوغ و عقل را داشته باشد بنابراین بسته به صلاحدید قاضی کودک در صورت نسبت دادن زنا یا لواط به دیگران فقط تعزیر می‌شود و مجنون هم تنها تأدیب خواهد شد.

قذف شونده هم باید دارای احصان باشد مراد از احصان در اینجا یعنی فرد عاقل و بالغ باشد، مسلمان باشد و عفیف باشد. بنابراین اگر شخصی این ویژگی‌ها را داشته باشد و مورد قذف قرار گیرد، برای او حق قذف ایجاد می‌شود و می‌تواند با اثبات قذف در دادگاه، محکومیت طرف مقابل به 80 ضربه شلاق را درخواست نماید. البته درصورتی‌که فردی یکی از این ویژگی‌ها را نداشته باشد، مجازات او تعزیری خواهد بود.

ادله اثبات جرم قذف

جرم قذف تنها به یکی از دو طریق زیر ثابت می‌شود و فرقی نمی‌کند که مجازات قذف حدی باشد یا تعزیری.

1. شهادت دو مرد عادل: شهادت زنان به‌طور جداگانه و یا همراه با مردان حتی اگر تعداد زنان زیاد باشد در این جرم پذیرفته نمی‌شود
2. دو بار اقرار توسط شخص مکلف و مختار: بنابراین اقرار کودک، دیوانه و فرد مکره (کسی که به‌اکراه تحت شرایطی مجبور به قذف شده است) مبنی بر جرم قذف فاقد اعتبار است

جرم قذف چطور ساقط می‌شود؟

اسقاط جرم قذف تنها به یکی از طرق زیر امکان‌پذیر است:

• هرگاه قذف شونده، نسبت ناروا را تأیید و تصدیق کند.
• هرگاه فرد قاذف، عمل ناروایی را که به قذف شونده نسبت داده است با اقامه بینه (2 شاهد مرد عادل) اثبات نماید.
• هرگاه قاضی به عمل ناروای قذف شونده، علم و آگاهی داشته باشد.
• هرگاه قذف شونده، قاذف را عفو کند.
• هرگاه مردی که به همسرش نسبت زنا داده است، او را لعان نماید.

تفاوت جرم قذف با توهین و افترا

نکته حائز اهمیت در جرم قذف این است که این جرم با جرم هتک حرمت اشخاص متفاوت است. در ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی در خصوص هتک حرمت اشخاص آمده است:

«توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه و یا پنجاه‌هزار‌ تا یک‌میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.»