فسخ ازدواج چیست؟

فسخ ازدواج (نکاح) یکی از روش های بر هم زدن عقد ازدواج است اما شرایط و محدودیت های طلاق را ندارد.

فسخ نکاح معمولا هنگامی اتفاق می افتد که ادامه ازدواج برای یکی از طرفین ممکن نخواهد بود؛ بنابراین با فسخ آن می توان از این وضعیت رهایی یافت.

مبنای فسخ نکاح در این موارد، جلوگیری از زیان همسری است که حق فسخ برای او شناخته شده است. مثلا همسری که فریب خورده، یا نمی دانسته که همسرش عیب هایی دارد، می تواند ازدواج را بهم بزند زیرا غیر قابل فسخ بودن این ازدواج موجب زیان او خواهد بود.

عیوب موجب حق فسخ ازدواج در مردان

هرگاه مرد به دلیل عارضه ای در برقراری رابطه جنسی ناتوان باشد، قانون به زن حق فسخ ازدواج را می دهد.

عیوب مختص مرد در ماده 1122 قانون مدنی ذکر شده است:

عنن  که به معنای ناتوانی مرد در نعوظ است. عنن در صورتی که پس از عقد ایجاد شود، برای زن حق فسخ نکاح به وجود می آورد.

خصاء  که به معنای اخته شدن مرد است و منظور حالتی است که مرد توانایی تولید مثل نداشته باشد.

مقطوع بودن آلت تناسلی  اگر آلت تناسلی مرد به اندازه ای باشد که امکان برقراری رابطه زناشویی را از او سلب کند، در این صورت زن حق فسخ را دارد.

عیوب موجب حق فسخ ازدواج در زنان

اگر این عیوب در زن موجود باشد و مرد به دلیل عدم آگاهی به آنها با زن ازدواج کرده باشد، به موجب قانون حق فسخ را دارد.

عیوب مختص زن در ماده 1123 قانون مدنی ذکر شده است:

قرن  به حالتی گفته می شود که در آلت تناسلی زن استخوان زائدی وجود دارد که مانع نزدیکی می شود.

جذام  منظور از جذام همان بیماری خوره است.

برص  که نوعی بیماری پوستی است که بر اثر آن لکه های بزرگ سفید روی پوست ایجاد می شود.

افضاء  به یکی شدن مجرای ادراری و حیض افضا می گویند.

زمین گیری  اگر زن به دلیل بیماری زمین گیر و افتاده شود یعنی قدرت و امکان نقل مکان بدون کمک دیگران نداشته باشد، این شرایط به شوهر او حق فسخ ازدواج می دهد.

نابینایی از هر دو چشم حق فسخ به دلیل این عیوب به موجب جلوگیری از زیان طرفین است. بنابراین اگر با عمل جراحی این عیوب برطرف شوند، مبنای فسخ نکاح از بین می رود و دیگر امکان آن وجود ندارد.

 

فسخ نکاح به علت جنون

جنون تنها عیب مشترک در زوجین است که در صورت وجود آن در یکی از زوجین، برای طرف دیگر حق فسخ به وجود می آید. جنون به معنای اختلال عقل می باشد. منظور از اختلال عقل حالتی است که فرد از انجام فعالیت های عادی روزانه خود ناتوان شده و نتواند اعمال و رفتار خود را کنترل نماید.  بنابراین فراموشی و بیماری صرع، جنون محسوب نمی شود.

حق فسخ به دلیل تدلیس یا فریب در ازدواج

فریب در ازدواج به این معنی است که شخص با اعمال متقلبانه نقص یا عیبی را که در خود دارد پنهان نماید و یا خود را دارای اوصافی معرفی نماید که فاقد آنها می باشد. مثلا خود را به عنوان پزشک معرفی نماید درحالیکه پس از ازدواج مشخص شود که پزشک نبوده است. بنابراین طرفی که قبل از ازدواج به دلیل این اوصاف فریب خورده است، برای او به موجب قانون حق فسخ ازدواج به وجود می آید.

حق فسخ به دلیل تخلف از شرط صفت

حالتی است که یکی از زوجین صفت خاصی برای ازدواج شرط شده باشد و بعد از ازدواج معلوم شود که طرف فاقد وصف مورد نظر بوده است.

بنابراین طرف دیگر حق فسخ ازدواج را خواهد داشت. مثلا اگر شرط شده باشد که دختر قبل از ازدواج باکره باشد و ازدواج بر این اساس به وجود آید.

اما بعدا معلوم می شود که دختر باکره نبوده است، به دلیل تخلف از شرط صفت برای مرد حق فسخ به وجود می آید.

تفاوت های فسخ نکاح با طلاق

• طلاق نیاز به انجام تشریفات خاص دارد، مانند حضور دو شاهد مرد و جاری شدن صیغه طلاق ولی فسخ نکاح دارای چنین تشریفاتی نیست.
• در طلاق رجعی امکان رجوع از طلاق برای مرد وجود دارد، ولی در فسخ نکاح رجوع ممکن نیست.
• اگر طلاق چندین بار بین زن و مرد انجام شود، موجب حرمت بین آنها می شود. درحالیکه فسخ ازدواج به هر تعداد که باشد دارای چنین اثری نیست.

شباهت های فسخ ازدواج با طلاق

• فسخ ازدواج و طلاق هر دو از موارد انحلال نکاح هستند. به این معنا که هر دو موجب منحل شدن عقد نکاح و از بین رفتن ازدواج می شوند.
• عده فسخ نکاح مانند عده طلاق سه ماه و ده روز است.
• در هر دو مورد فسخ ازدواج و طلاق، احکام مربوط به مهریه یکسان می باشد.

پرداخت مهریه در فسخ ازدواج

پس از صادر شدن حکم فسخ از جانب دادگاه، در صورتی که بین زوجین نزدیکی واقع نشده باشد زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود.

اگر بین زوجین نزدیکی واقع شده باشد در صورت فسخ نکاح، زن مستحق مهرالمثل است نه مهریه ای که در عقد ازدواج تعیین شده است.

چگونگی اقامه دعوای فسخ ازدواج

اقامه دعوا در خصوص فسخ ازدواج مانند دعاوی حقوقی دیگر مستلزم تقدیم دادخواست به دادگاه است.

رسیدگی به دعوای فسخ نکاح در صلاحیت دادگاه خانواده است . به منظور تقدیم دادخواست، خواهان باید دادخواست خود را در دو نسخه به طرفیت زن یا مرد، به دادگاه خانواده تقدیم نماید.

به طور مثال خواسته خود را با عنوان تقاضای فسخ نکاح به دلیل جنون مرد مطرح کند. به منظور تنظیم دادخواست و آشنایی با حق و حقوق خود، راهنمایی و کمک گرفتن از وکیل طلاق بسیار موثر در نتیجه مورد نظر خواهد بود.

شرایط تحقق حق فسخ ازدواج

علاوه بر موارد گفته شده، شرایط دیگری به منظور به وجود آمدن حق فسخ نکاح، باید احراز شوند:

وجود عیب در حال عقد

عیوب ذکر شده برای زن و مرد باید در حین عقد وجود داشته باشند تا برای زوجین حق فسخ ایجاد نمایند. در این مورد دو استثناء وجود دارد:

جنون مرد حتی اگر بعد از عقد حادث شود، برای زن حق فسخ ایجاد می شود.

عنن مرد هرگاه بعد از عقد به وجود آید برای زن حق فسخ ایجاد می کند.

عدم اطلاع از عیب حین عقد

اگر هر یک از طرفین حین عقد ازدواج به این عیوب آگاه باشند، دیگر امکان فسخ آن وجود نخواهد داشت زیرا یکی از شروط تحقق حق فسخ، عدم آگاهی طرفین از عیوب طرف دیگر است.

 پاسخ به چند پرسش درباره فسخ ازدواج

اگر مرد برای فسخ نکاح اقدام کند، آیا زن باید به پزشکی قانونی مراجعه کند؟

در صورت تقاضای فسخ نکاح از جانب مرد، زن به پزشکی قانونی ارجاع داده می شود و معاینه می شود. در صورتی که هیچ یک از علل فسخ نکاح موجود نباشد، درخواست مرد رد می شود.

آیا مرد می تواند به دلیل دو قطبی بودن زن تقاضای فسخ نکاح نماید؟

دو قطبی بودن هر یک از زوجین در زمان قبل از عقد از موارد فسخ به شمار نمی رود.

آیا در صورت باکره نبودن زن برای مرد حق فسخ وجود دارد؟

مرد می تواند به دلیل باکره نبودن زن بعد از ازدواج تقاضای فسخ ازدواج نماید. در صورت اثبات توسط پزشکی قانونی، ازدواج فسخ خواهد شد و زن مستحق دریافت مهریه نمی باشد.