شهادت در دادگاه
شهادت یکی از ادله اثبات دعوا می باشد و به این معنا است که فردی که نسبت به حقیقت امری اطلاعات شخصی کافی دارد، گواهی داده و برای کشف حقیقت آن را در معرض استفاده دیگران قرار دهد. شهادت خبری است که به نفع یا به ضرر خبر دهنده نیست بلکه به نفع و ضرر دیگران است و از این بابت با ادعا و اقرار تفاوت دارد.
شرایط شاهد
مطابق ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی، بلوغ، عقل، عدالت، ایمان و طهارت از جمله شرایطی است که باید در شخص شاهد موجود باشد. باید گفت که اظهارات و گواهی مجنون و افرادی که به سن بلوغ یعنی ۱۵ سال تمام نرسیده اند، قابل قبول نمی باشد. همچنین اگر شهادت در شرایط اکراهی انجام شده باشد، این شهادت دارای اعتبار نمی باشد. در حقیقت اگر قصد انشا، اختیار و اهلیت وجود نداشته باشد، شهادت نیز به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا قابل قبول نخواهد بود. در چنین شرایطی شهادت صورت گرفته ممکن است برای قاضی ایجاد علم کند اما به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا موثر نخواهد بود.
شهادت دروغ به چه معناست؟
شهادت دروغ به معنای ادای گواهی دروغ توسط شاهد نزد مقامات رسمی در دادگاه می باشد. طبق ماده 650 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، هر کس در دادگاه و نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به 3 ماه و یک روز تا 2 سال حبس یا به یک میلیون و 500 هزار تا 12 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. این جرم نیز از جرایم مطلق محسوب می شود.
شرایط تحقق جرم شهادت دروغ
برای آنکه شهادت دروغ جرم تلقی گردد باید شرایط زیر موجود باشد:
- ادای شهادت دروغ باید در دادگاه و نزد مقامات قضائی به عمل آید. لذا شهادت در خارج از دادگاه و نیز مراجعی که به آنها دادگاه اطلاق نمی شود، مشمول حکم این ماده نمی باشد.
- ادای شهادت باید نزد مقامات رسمی صورت گیرد. از این رو چنانچه فردی که استماع شهادت می کند، صلاحیت استماع آن را نداشته باشد، نمی توان ادای شهادت را مشمول ماده 650 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی دانست.
اثبات جرم شهادت دروغ
جرم شهادت دروغ به یکی از روش های زیر نزد دادگاه به اثبات می رسد:
- به وسیله قرائن و امارات مفید علم یا همان امارات قضایی. مانند موردی که شهود گواهی دهند که فلانی در فلان روز مرتکب قتل شد، ولی بعدا معلوم شود که مشهود علیه در آن تاریخ در شهر دیگری بوده است.
- رجوع شاهد کاذب از شهادت خود و اعتراف به کذب و دروغ بودن آن.
- علم قاضی نیز یکی از راه های اثبات شهادت دروغ است. زیرا قاضی با مشاهده شهود و اوضاع و احوال آن ها و سخنان و گفتارشان می تواند متوجه کذب شهادت آن ها شود.
آثار شهادت دروغ
هنگامی که شهادت در دادگاه یا نزد مقام قضائی توسط شاهد به کذب یا دروغ بیان شود، این شهادت دروغ دارای آثاری است که این آثار به شرح زیر می باشند:
- شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود، بلااثر است.
- هر گاه شخصی سبب ورود خسارت به شخص دیگر شود، باید آن را جبران کند. در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان دیده را جبران نمایند.
- اجرای مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا یک میلیون و 500 هزار تا 12 میلیون ریال جزای نقدی.
- در امور کیفری، یکی از جهات درخواست تجدید نظر دروغ بودن شهادت شهود است.
- چنانچه شاهد پس از اتیان سوگند، شهادت دروغ بدهد با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع است. همچنین اگر شهادت دروغ در مورد حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات ها اعمال می شود.
پاسخ به چند پرسش درباره شهادت دروغ
آیا شاهد کاذب ملزم به پرداخت جبران خسارات وارده از شهادت دروغ می باشد؟
در ماده 650 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، بحثی در مورد جبران خسارت توسط شهود نشده است، اما مطابق قواعد کلی مسئولیت مدنی، هر گاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید جبران کند، در اینجا نیز شهود باید خسارت زیان دیده را جبران کنند.
آیا هر شخصی که در دادگاه و نزد مقامات قضائی به بیان شهادت کذب روی آورد را باید مجازات نمود؟
در این خصوص باید گفت که کذب بودن شهادت ابتدا باید در دادگاه و به موجب حکم قطعی اثبات شده باشد. بنابراین به محض ادای شهادت کذب نمی توان شخص شاهد را مجازات نمود بلکه ابتدا باید کذب بودن شهادت وی بر اساس رای قطعی اثبات گردد و پس از آن است که می توان او را مجازات نمود.
آیا احکامی که به موجب شهادت دروغ، صادر و قطعی شده اند قابل تجدید نظر خواهی می باشند؟
در این خصوص بند 4 ماده 272 قانون آیین دادرسی کیفری جعلی بودن اسناد یا خلاف واقع بودن شهادت گواهان را که مبنای حکم صادر شده بوده است، از جهات اعاده دادرسی اعلام کرده است.
