جرایم کلاهبرداری

جرم کلاهبرداری یکی از جرایم غیر قابل گذشت در خصوص اموال و مالکیت افراد است. کلاهبرداری دارای مصادیق بسیار زیادی است به این معنی که اعمال مجرمانه زیادی هستند که تحت عنوان کلاهبرداری قابل رسیدگی و مجازات هستند.

تعریف جرم کلاهبرداری

در قوانین ایران، قانون تشدید مجازات های مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری به تعریف و ذکر مصادیق کلاهبرداری پرداخته است.

بر اساس این قانون کلاهبرداری شامل موارد زیر است:

• فریب دادن مردم به وجود شرکت ها، تجارتخانه ها، کارخانه ها و موسسات موهوم
• امیدوار کردن مردم به امور غیر واقع
• فریب دادن مردم به داشتن اموال و اختیارات واهی
• ترساندن مردم از حوادث و پیشامدهای غیر واقع
• اختیار اسم یا عنوان مجعول
• استفاده از وسایل و عناوین تقلبی

بنابراین کلاهبرداری زمانی اتفاق می افتد که شخص با استفاده از وسایل تقلبی و با ادعاهای دروغ فرد مالک را فریب می دهد تا با رضایت مال خود را در اختیار او قرار دهد.

شرایط اثبات کلاهبرداری

در مورد جرم کلاهبرداری باورهای غلط بسیاری وجود دارد به این دلیل که اکثر مردم گمان می کنند که بسیاری از عناوین دیگر مانند برگشت خوردن چک و … کلاهبرداری محسوب می شود، درحالیکه برای اثبات کلاهبردار بودن یک شخص سه شرط مهم وجود دارد:

• اولین شرط اثبات کلاهبردار بودن یک شخص استفاده از عناوین دروغ می باشد مانند اینکه خود را پزشک معرفی کند درحالیکه مدرک و تخصص پزشکی ندارد.
• دومین شرط فریب خوردن قربانی از ادعاهای دروغین شخص کلاهبردار می باشد.
• شرط سوم نیز بردن مال قربانی توسط شخص کلاهبردار است، یعنی کلاهبردار پس از فریب دادن قربانی اموال او را در اختیار خود قرار می دهد. این سه شرط برای اثبات اتهام کلاهبرداری حتما باید موجود باشد در غیر این صورت نمیتوان شخصی را به عنوان کلاهبردار محسوب کرد.

عناصر تشکیل دهنده جرایم کلاهبرداری

کلاهبرداری مانند هر جرم دیگری دارای سه عنصر قانونی، مادی و روانی می باشد.

عنصر قانونی: عنصر قانونی جرم کلاهبرداری همان تعریفی است که قانون تشدید مجازات های مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری از مصادیق جرم کلاهبرداری ارائه داده است.

به این معنا که جرایم کلاهبرداری در قانون پیش بینی شده است و برای آن مجازات تعیین شده است.

عنصر مادی: منظور از عنصر مادی همان رفتاری است که شخص کلاهبردار برای بردن مال شخص فریب خورده انجام می دهد و نتیجه ای که از این رفتار او حاصل می شود بردن مال قربانی است.

عنصر معنوی یا روانی: عنصر روانی کلاهبرداری همان انگیزه شخص از انجام این عمل می باشد. به این معنا که کلاهبردار به قصد بردن مال دیگری و با آگاهی از تقلبی بودن وسایل مورد استفاده خود، به عمد از آن ها استفاده می نماید و در فریب دادن قربانی نیز سوء نیت دارد.

مجازات جرایم کلاهبرداری

مجازات جرایم کلاهبرداری به قرار زیر است:

مجازات کلابرداری ساده: قانون تشدید مجازات، مجازات جرم کلاهبرداری ساده را حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار اخذ کرده است، تعیین کرده است.

مجازات کلاهبرداری مشدد: مجازات کلاهبرداری مشدد هم طبق قانون تشدید مجازات، حبس از دو تا ده سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که کلاهبردار بدست آورده است می باشد.

 

مجازات های تبعی و تکمیلی: منظور از مجازات تبعی، مجازات هایی هستند که به تبع محکومیت شخص و بدون نیاز به ذکر شدن در حکم دادگاه بر محکوم علیه بار می شود. در حال حاضر در قانون مجازات اسلامی، مجازات های تبعی و تکمیلی برای محکومان به مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک که مجازات کلاهبرداری هم در این محدوده قرار می گیرد؛ برای مدت حداکثر دو سال حسب نظر دادگاه با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب پیش بینی شده است.

مجازات های تکمیلی شامل مواردی مثل اقامت اجباری در محلی معین، منع اشتغال به حرفه ای خاص، منع خروج از کشور و انفصال از خدمات دولتی و عمومی می باشد.

 

بازگرداندن مال توسط کلاهبردار

در هر دو عنوان کلاهبرداری ساده و مشدد، در صورت موجود بودن عین مال در نزد کلاهبردار، نیازی به تقدیم دادخواست و صدور اجرائیه نیست. اما در صورتی که اصل مال در نزد کلاهبردار موجود نباشد، درخواست به پرداخت قیمت یا مثل مالی که کلاهبردار تصاحب کرده است، مستلزم تقدیم دادخواست و رسیدگی و در صورت لزوم جلب نظر کارشناس خواهد بود.

همچنین اگر شخص کلاهبردار از بازگرداندن اصل مال یا پرداخت قیمت آن امتناع کند، دادگاه می تواند به تقاضای طرف مقابل با فروش اموال وی حکم را اجرا کند.

انواع کلاهبرداری

کلاهبرداری رایانه ای

با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و به ویژه گسترش فضای مجازی، امکان گسترش اعمال مجرمانه نیز در فضای مجازی وجود دارد.

جرایم رایانه در واقع جرایم جدیدی هستند که در محیط های مجازی معنی پیدا کرده اند. مجازات جرم کلاهبرداری رایانه ای، حبس از یک تا پنج سال و جزای نقدی به میزان مال برده شده و همچنین بازگرداندن مال به صاحب آن می باشد.

کلاهبرداری پیامکی

در این نوع کلاهبرداری شخص کلاهبردار از طریق ارسال پیامک به افراد مختلف اقدام به فریب آنها از روش های مختلف می کند.

کلاهبرداری در شرکت ها

کلاهبرداری در شرکت ها به صورت کلاهبرداری در شرکت های سهامی ، در شرکت های مختلط و در شرکت های با مسئولیت محدود می باشد.

که قانون تجارت با ذکر مواردی، اشخاصی که مرتکب این اعمال در شرکت های تجاری می شوند را کلاهبردار محسوب کرده است.

کلاهبرداری فیشینگ یا جعل آدرس سایت

در این روش کلاهبرداران آدرس سایت هایی مثل بانکها را جعل کرده تا اطلاعات کارت بانکی افراد را به بهانه معتبر بودن بربایند.

کلاهبرداری اینترنتی

در این روش کلاهبرداری شخص از طریق وارد کردن، تغییر یا محو داده ها و مختل کردن سامانه ها و حتی بدون آگاهی صاحب مال، اقدام به تصاحب مال شخص دیگری می کند.

علاوه بر مصادیق جرم کلاهبرداری که قانون تشدید آن را مورد حکم قرار داده است و انواع آن، برخی از جرایم خاص نیز از خانواده جرم کلاهبرداری محسوب می شوند.

همچنین مشورت گرفتن از وکیل کیفری قبل از ثبت شکایت در خصوص جرم کلاهبرداری به دلیل پیچیدگی های اثبات این جرم اهمیت زیادی دارد. هزینه اخذ وکیل برای پرونده های کلاهبرداری معمولا به صورت درصدی از مبلغ مورد مطالبه می باشد.

چگونه از کلاهبردار شکایت کنیم؟

نحوه شکایت از جرایم کلاهبرداری به این صورت است که شخصی که از او کلاهبرداری شده است با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم اقدام به تنظیم شکایت می کند. پس از ثبت شکایت پرونده باید به نظر معاون دادستان برسد و سپس وارد مرحله تحقیقات مقدماتی می شود.

چه مدت طول می کشد تا جرم کلاهبرداری مشمول مرور زمان شود؟

جرم کلاهبرداری از جمله جرایم تعزیری درجه شش محسوب می شود که مرور زمان این جرایم پنج سال از زمان وقوع جرم یا آخرین تعقیب می باشد.  بنابراین پس از گذشت پنج سال از وقوع جرم، مشمول مرور زمان می شود و دیگر امکان شکایت و پیگیری پرونده وجود نخواهد داشت.

آیا گذشت شاکی در جرایم کلاهبرداری اثری دارد؟

جرم کلاهبرداری به دلیل اینکه در رابطه با نظم عمومی و امنیت جامعه می باشد در زمره جرایم غیر قابل گذشت بوده و گذشت شاکی تنها موجب اعمال تخفیف در مجازات شخص کلاهبردار می شود و به طور کلی امکان ساقط شدن مجازات وجود ندارد.