همانطور که در مقاله  وکیل دیوان بررسی شد، طبق ماده 107 قانون عدالت اداری، کلیه اشخاص و مراجع طرف شکایت در دیوان عدالت اداری مکلف اند آراء دیوان را پس از اینکه ابلاغ شدند، فورا اجرا نمایند. به همین منظور در این قانون، واحدی تحت عنوان واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری پیش بینی شده است. این واحد زیر نظر رئیس دیوان یا یکی از معاونان او انجام وظیفه می نمایند.

اداره اجرای احکام

در حال حاضر واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری، زیر نظر ریاست دیوان عدالت و معاون قضائی، دارای پنج شعبه می باشد.

شعب دیوان با حضور 7 دادرس علی البدل اقدام به اجرای احکام صادره از شعب دیوان می نماید.

مراحل اجرای احکام دیوان عدالت اداری

شعب دیوان عدالت اداری به منظور اجرای حکم در خصوص رای قطعی صادر شده  پرونده را به واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری ارسال می کنند.

به همین ترتیب محکوم علیه موظف می شود ظرف مهلت یک ماه نسبت به اجرای حکم دیوان اقدام نماید. همچنین باید پس از اجرای حکم نیز مراتب را به اطلاع واحد اجرای احکام دیوان عدالت اداری برساند. موارد اجرای احکام دیوان، در ماده 111 قانون دیوان عدالت اداری پیش بینی شده است.

مواردی که دادرس اجرای احکام بر اساس آن ها مبادرت به اجرای حکم می کند:

• احضار مسئول مربوطه و اخذ تعهد بر اجرای حکم یا جلب رضایت محکوم علیه در مدت معین.
• دستور توقیف حساب بانکی محکوم علیه و برداشت از آن به میزان مبلغ محکوم به.
• دستور توقیف و ضبط اموال شخص متخلف به درخواست ذی نفع طبق قانون.
• دستور ابطال اسناد یا تصمیمات اخذ شده مغایر با رای دیوان با رعایت لایحه قانونی نحوه خرید و تملک اراضی و املاک برای برنامه های عمومی و نظامی دولت مصوب 1358 و قانون تعیین تکلیف اراضی واگذاری دولت مصوب 1370 مجمع تشخیص مصلحت نظام.

شعب تخصصی اجرای احکام دیوان عدالت

شعب اجرای احکام به صورت تخصصی انجام وظیفه می نماید.

به این ترتیب در زمان ورود پرونده به واحد اجرای احکام، پرونده را با توجه به نهاد طرف شکایت به شعبه مرتبط با آن برای اجرا می فرستند.

•  شعبه اول:  آراء مرتبط با امور فرهنگی، آموزشی و پژوهشی، میراث فرهنگی، وزارت علوم، وزارت بهداشت و آراء صادره از شعب تشخیص دیوان را اجرا می کند.
• شعبه دوم: آراء مرتبط با امور نظامی، امنیتی، امور اراضی، جهاد کشاورزی، سازمان مسکن و شهرسازی و محیط زیست و وزارت دفاع را اجرا می کند.
• شعبه سوم: آراء مرتبط با وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی و منابع طبیعی را اجرا می کند.
• شعبه چهارم:  آراء مرتبط با سازمان بازنشستگی، مسائل اقتصادی، مالی، اداری و استخدامی ثبت احوال و ثبت اسناد، وزارت نفت و نهاد ها و ارگان ها، هلال احمر، بهزیستی و …
• شعبه پنجم: آراء مرتبط با شهرداری ها و کمیسیون های شهرداری را اجرا می کند.

ضمانت اجرای آرای دیوان عدالت اداری

از آنجایی که ممکن از آراء و احکام صادره از جانب دیوان هنگام اجرا با مشکلاتی مواجه شوند، به همین دلیل به موجب ماده 112 قانون دیوان عدالت اداری در صورتی که محکوم علیه از اجرای رای صادره از جانب دیوان خودداری نماید به انفصال موقت از خدمات دولتی تا پنج سال و همچنین جبران خسارت وارده محکوم می شود. رای صادره ظرف بیست روز قابل تجدیدنظر در شعبه تجدیدنظر دیوان می باشد.

پاسخ به چند پرسش درباره نحوه اجرای احکام دیوان

طرق فوق العاده اعتراض به آرای دیوان کدامند؟

آراء صادره از جانب دیوان ظرف بیست قابل تجدیدنظر خواهی در شعبه تجدیدنظر دیوان می باشد.

مراحل اجرای احکام دیوان عدالت اداری به چه صورت است؟

احضار شخص مسئول و اخذ تعهد از او، توقیف حساب بانکی یا ضبط اموال شخصی از جمله مراحل اجرای احکام دیوان است.

احکام قطعی دیوان چگونه اجرا می شوند؟

نهاد ها و ادارات مکلف اند پس از صدور رای محکومیت از جانب دیوان، فورا نسبت به اجرای آن اقدام نمایند.

اگر رای صادره از شعب دیوان در قالب دستور موقت باشد و ماموران نهاد مورد شکایت از اجرای آن خودداری نمایند. شعبه صادر کننده دستور موقت متخلف را به انفصال موقت از شغل به مدت شش ماه تا یکسال و جبران خسارت وارده محکوم می کند.

در چه صورت دیوان عدالت اداری، مصوبه دولتی را ابطال می نماید؟

در صورتی که مشخص شود مصوبه مذکور، خلاف قوانین مصوب مجلس یا قانون اساسی باشد.

یا اینکه معلوم شود مقامی که این مصوبه را تصویب کرده است اختیار قانونی لازم برای تصویب این مصوبه را نداشته و در واقع تصویب این مصوبه خارج از اختیارات قانونی بوده است.