نوشیدن مشروبات الکلی که در قواعد فقه جزایی تحت عنوان جرم شرب خمر تعریف و حدودوثغور آن مشخص‌شده است، یکی از سنگین‌ترین مجازات حدی است. شرب خمر متشکل از دو واژه شرب به معنی نوشیدن و خمر به معنی شراب انگور است اما جرم شرب خمر به‌طورکلی به هر نوشیدنی که مستی آور باشد اطلاق می‌شود. حتی در سال‌های اخیر با تصویب قانون جدید مصوب 1392، تزریق و تدخین مشروبات الکلی و در برخی موارد مواد مخدر هم مشمول مجازات جرم شرب خمر می‌شود. بررسی جزئیات مربوط به شرب خمر در قواعد فقهی، بطن و ریشه این جرم را مشخص می‌نماید. به همین جهت در این مقاله با این رویکرد به جرم شرب خمر می‌پردازیم.

ضابطه جرم شرب خمر چیست؟

آیا هر مقدار نوشیدنی الکلی مجازات دارد؟ آیا نوشیدن مسکرات تنها زمانی به مجازات شرب خمر منتهی می‌شود که فرد مست شده باشد؟ پاسخ این سؤالات درگرو دانستن تعریف و ضابطه جرم شرب خمر است. هر چیزی که جنس آن مست‌کننده باشد، مسکر محسوب می‌شود، اگرچه برخی از مردم را به دلیل اعتیاد آن‌ها به شراب‌خواری و یا کم بودن میزان آن مست نکند. خوردن حتی یک قطره مسکر می‌تواند مشمول جرم شرب خمر باشد.

مواد قانونی مرتبط به جرم شرب خمر:

بر اساس ماده 165 قانون مجازات اسلامی سابق خوردن مسکر موجب حد است اعم از آن‌که کم باشد یا زیاد مست کند یا نکند خالص یا مخلوط باشد به حدی که آن را از مسکر بودن خارج نکند.

تبصره 1- آب جو در حکم شراب است گرچه مست‌کننده نباشد و خوردن آن موجب حد (مجازات) است.

تبصره 2- خوردن آب انگوری که خودبه‌خود به جوش آمده یا به‌وسیله آتش یا آفتاب و مانند آن جوشانیده شده است حرام است اما موجب حد نیست.

اما این قانون در سال 1392 به‌صورت زیر تکمیل و اصلاح‌شده است تا دربرگیرنده استعمال مواد الکلی از طریق دود کردن هم باشد:

ماده 264 قانون مجازات اسلامی: مصرف مسکر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن کم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به‌گونه‌ای که آن را از مسکر بودن خارج نکند، موجب حد است.
تبصره- خوردن فقاع (آب جو مسکر) موجب حد است هرچند مستی نیاورد.

آیا جرم شرب خمر فقط شامل شراب انگور است؟

خوردن هر نوع نوشیدنی مستی آور، می‌تواند مشمول جرم شرب خمر شود، آب جو یا فقاع نیز همین‌طور است حتی اگر شراب و آب جو با چیز دیگری مخلوط شوند و در اثر مخلوط شدن به‌قدری ناچیز باشند که گویی از بین رفته‌اند! نوشیدن آب انگور درصورتی‌که جوشیده شود و سفت گردد، هم مصداق بارز جرم شرب خمر خواهد بود.

شرایط اجرای مجازات نوشیدن مشروبات الکلی

برای اجرای مجازات فرد مرتکب جرم شرب خمر باید به سن بلوغ رسیده باشد، از سلامت کامل عقلی برخوردار باشد و در زمان نوشیدن مسکر، کاملاً آگاهانه و مختار اقدام به نوشیدن مشروب کرده باشد. البته بررسی و تشخیص قوه اختیار در این مسائل بسته به شرایط هنگام جرم شرب خمر بر عهده قاضی صالح است. همچنین فرد مرتکب باید از جرم بودن نوشیدن مشروبات الکلی آگاه باشد. حتی اگر مرتکب جرم شرب خمر، مسلمان نباشد اما به‌صورت آشکار مشروب بنوشد نیز 80 ضربه شلاق خواهد خورد.

مجازات جرم شرب خمر (نوشیدن مشروبات الکلی)

با نوشیدن مشروبات الکلی، حد شرب خمر که 80 ضربه شلاق است اجرا می‌شود. مستند این مجازات، روایات معتبر و موثق فقهی است که یکی از منابع استنباط و تدوین قوانین جزایی ایران است.

نحوه اجرای مجازات شرب خمر در موارد گوناگون به‌صورت زیر خواهد بود:

1. مرد مرتکب جرم شرب خمر را درحالی‌که ایستاده باشد و پوشاکی غیر از ساتر عورت نداشته باشد و زن مرتکب جرم شرب خمر را درحالی‌که نشسته و لباس‌هایش به تنش باشد شلاق می‌زنند البته شلاق را نباید به سروصورت و نواحی حساس بدن محکوم زد. همچنین شلاق به‌عنوان مجازات جرم شرب خمر نباید در یک ناحیه از بدن متمرکز باشد بلکه باید در تمام نواحی بدن پخش شود.
2. مجازات جرم شرب خمر اگر ۴ مرتبه تکرار شود مجازات به قتل مرتکب تبدیل خواهد شد. یعنی اگر فردی 3 بار 80 ضربه شلاق‌خورده باشد و برای مرتبه چهارم مرتکب جرم شرب خمر شود، کشته خواهد شد.
3. اگر شخص چندین بار اقدام به نوشیدن مشروبات الکلی کند اما مجازات شلاق را تجربه نکرده باشد و سپس دستگیر شود تنها یک حد بر او جاری خواهد شد که همان ۸۰ ضربه شلاق خواهد بود.
4. کسی که شراب را حلال بداند کشته خواهد شد. البته در برخی موارد قاضی اجرای احکام به وی فرصت توبه می‌دهد.
5. اگر فردی معتقد باشد که نوشیدن مشروبات الکلی حلال است فرصت توبه، به او داده می‌شود اما اگر توبه نکند مجازات او قتل خواهد بود البته توضیحات مربوط به جرم خریدوفروش مشروبات الکلی بررسی بیشتر می‌طلبد و اجمالاً باید بدانید اگر فروشنده مشروبات الکلی معتقد به حلال بودن آن نباشد مجازات او تعزیر خواهد بود.

اثبات جرم شرب خمر

جرم شرب خمر با شهادت دو مرد عادل یا دو بار اقرار توسط شخص بالغ و عاقل و مختار ثابت می‌شود اگر یکی از دو شاهد نوشیدن خمر و شاهد دیگر قی کردن (بالا آوردن) شراب توسط مرتکب را شهادت دهد، فرد ۸۰ ضربه شلاق خواهد خورد.

کسی که معتقد باشد چراغ خرما حلال است و آن را نوشیده باشد شلاق می‌خورد اما اگر کسی به دلیل عدم آگاهی از مشروب بودن مایع آن را بنوشد، یا به دلیل تازه‌مسلمان شدن نداند که نوشیدن شراب حرام است، طبق روایات شرعی که مبنای قوانین جزایی کشور هستند به نظر می‌رسد مستحق اعمال مجازات ۸۰ ضربه شلاق نخواهد بود.

همچنین اگر شخصی به دلیل تشنگی بیش‌ازحد یا فروبردن لقمه با مشروبات الکلی مجبور به نوشیدن آن شده باشد به‌گونه‌ای که اگر آن را نمی‌خورد، ممکن بود براثر تشنگی یا خفگی بمیرد به مجازات نوشیدن مشروبات الکلی مفهوم نخواهد شد.

تأثیر توبه در مورد مجازات شرب خمر

اگر فرد مرتکب قبل از اقامه شهادت علیه او توبه نمایند مجازات هشتاد ضربه شلاق از گردن وی ساقط می‌شود اما اگر بعد ازآنچه شاهدان به جرم وی شهادت دادن توبه کند مجازات او همچنان پابرجا خواهد بود. همچنین اگر مرتکب جرم شرب خمر بعد از اقرار به خوردن مشروبات الکلی توبه کند قاضی مخیر است که او را عفو نماید یا حکم به اعمال مجازات بدهد.

جزئیات مربوط به خریدوفروش مشروبات الکلی را در وبلاگ موسسه حقوقی صاحب اندیشه بخوانید.