طلاق غیابی در دادگاهها بهعنوان راه فرار و یک روش هوشمندانه برای درخواست طلاق خانم از آقا تلقی میشود. اما منظور از طلاق غیابی چیست؟ آیا صرف عدم حضور طرف مقابل در دادگاه منجر به صدور حکم طلاق غیابی خواهد شد؟ مسلماً خیر! از طرفی طلاق غیابی از طرف زن و از طرف مرد ممکن است انجام شود که شرایط و جزئیات مربوط به خودش را دارد. در این مقاله به ذکر مسائل پیرامون طلاق غیابی میپردازیم.
رأی غیابی و طلاق غیابی
رأی غیابی طلاق زمانی صادر میشود که یک دادخواست علیه شخصی در دادگاه مطرح شود و خوانده یعنی کسب که دادخواست علیه او به دادگاه تسلیم و ارائهشده است، ابلاغیه دادگاه را شخصاً تحویل نگرفته باشد.
برای توضیح بیشتر رأی غیابی باید به ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی مراجعه کنیم. در این ماده آمده است حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائممقام یا نماینده قانونی وی در هیچیک
از جلسات دادگاه حاضر نشده و بهطور کتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. در این شرایط رأی صادره دادگاه، رأی غیابی محسوب میشود. در برخی موارد دادخواست طلاق هم بهنحویکه در ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی گفته شد، صادر میگردد که در این صورت طلاق غیابی نامیده میشود. پس طلاق غیابی برخلاف تصور عموم یکی از انواع طلاق نیست.
طلاق غیابی از طرف مرد
بهموجب ماده 1133 قانون مدنی، حق طلاق برای مرد در نظر گرفتهشده است. دارا بودن حق طلاق به این معناست که مرد هرگاه اراده کند میتواند دادخواست طلاق اعم از غیابی و غیر غیابی به دادگاه ارائه کند و از همسرش مفارقت ورزد. به همین جهت، درخواست طلاق غیابی از طرف مرد نیازمند احراز شرایط خاصی نیست. بااینحال اگر مردی علیه همسرش درخواست طلاق بدهد، فرقی ندارد که زن در دادگاه حاضر شود و یا حضور پیدا نکند و لایحه هم ارائه ندهد. درهرصورت قطعاً رأی طلاق صادر خواهد شد ولی در حالت دوم رأی صادره طلاق غیابی است و زن میتواند در مهلت قانونی 20 روز برای افراد مقیم ایران و 2 ماه برای افراد خارج از کشور واخواهی کند. اما ثبت طلاق بهصورت رسمی منوط است به پرداخت حقوق مالی زن که در دادگاه بررسی و مطرح میشود.
حقوق مالی زن در طلاق غیابی از طرف مرد
طلاق غیابی زمانی ثبت میگردد که تمامی حقوق مالی زوجه (زن) به او پرداخت شود. اما منظور از حقوق مالی زوجه در طلاق از طرف مرد چیست؟ مهریه اصلیترین حق مالی زن در نکاح و طلاق است و حتی در طلاق غیابی باید به وی پرداخت شود.
اما حقوق مالی دیگر ازجمله اجرتالمثل ایام زوجیت (بهشرط مطالبه از سوی زوجه)، نفقه ایام عده، نفقه معوقه (در صورت مطالبه زوجه و استحقاق او) و شرط تصنیف اموال مندرج در عقدنامهها بهشرط امضاء این شرط توسط زوج (مرد) و موجود بودن اموال در هنگام طلاق که بعد از عقد خریداریشده باشد، هم به زن پرداخت خواهد شد.
نکته مهم این است که شرط تصنیف، اجرتالمثل و نفقه معوقه در طلاق غیابی از طرف مرد تنها درصورتیکه زن درخواست کند و دادگاه تشخیص دهد، به زوجه پرداخت میشود.
طلاق غیابی از طرف زن
اگر زنی درخواست طلاق غیابی علیه شوهر خود به دادگاه بدهد و بتواند دلایلی محکمهپسند ارائه نماید، در صورت یکه شوهرش پس از دریافت ابلاغیه دادگاه، در جلسه دادگاه حضور پیدا نکند، لایحه ندهد و اخطاریه دادگاه هم به او ابلاغ واقعی (ابلاغیهای که خود شخص آن را دریافت کند) نشده باشد، حکم طلاق غیابی از طرف زن صادر میشود. البته ازآنجاکه حق طلاق بهصورت قانونی متعلق به مرد است، درخواست طلاق غیابی از طرف زن تنها در طی شرایط خاصی قابلپذیرش است.
شرایط طلاق غیابی از طرف زن
بر اساس قانون مدنی، زن در صورت ارائه دلایل زیر به دادگاه میتواند دادخواست طلاق غیابی بدهد:
- عسر و حرج زن در زندگی مشترک:
منظور از عسر و حرج برای زن، وجود شرایط سختی است که عموماً غیرمتعارف است. در صورت وجود مصادیق مختلف عسر و حرج ازجمله اعتیاد مرد، ترک زندگی توسط مرد، ضرب و شتم یا هر نوع بدرفتاری غیرمتعارف با زن یا ابتلای مرد به بیماریهای صعبالعلاج، زن میتواند دادخواست طلاق بدهد. درصورتیکه مرد در دادگاه حاضر نشود، دادگاه حکم طلاق غیابی صادر میکند.
- مرد غایب مفقودالاثر باشد:
یکی از شرایط موردقبول دادگاه برای صدور حکم طلاق غیابی این است که مرد به مدت 4 سال تمام، مفقود باشد. جدا شدن از مرد غایب مفقودالاثر در ماده 1029 قانون مدنی پیشبینیشده است و شرایط قانونی خاص خودش را دارد که دادگاه پس از نشر آگهی در روزنامههای کثیرالانتشار حکم طلاق غیابی زن را صادر میکند.
وضعیت مهریه و حقوق مالی زن در طلاق غیابی از مرد غایب مفقودالاثر کمی پیچیده است. درصورتیکه مرد مفقودالاثر مالی داشته باشد، مهریه و نفقه زن از آن مال تأمین میشود. حتی اگر فردی بهصورت تبرعی حاضر به پرداخت نفقه و مخارج زندگی زن باشد، فقهای اسلامی توصیه بر صبر بر ادامه زندگی توسط زن کردهاند. برای مطالعه بیشتر مقاله تکلیف مهریه در طلاق غیابی را در وبلاگ موسسه حقوقی صاحب اندیشه بخوانید.
- عدم پرداخت نفقه زن به مدت 6 ماه:
درصورتیکه مرد در طول مدت شش ماه به همسر خود هیچ نفقهای نپرداخته باشد ، زن میتواند به دادگاه مراجعه کند و دادخواست پرداخت نفقه را ارائه دهد. اگر باوجود حکم پرداخت نفقه بازهم مرد از پرداخت نفقه امتناع کند، یا توان پرداخت نفقه را نداشته باشد، دادگاه میتواند پس از درخواست زن، حکم طلاق غیابی از طرف زن را صادر نماید. یکی از شگردهای بعضی از وکلا این است که دادخواست مطالبه نفقه معوقه حداقل به مدت ۶ ماه در شورای حل اختلاف طرح میکنند و با دادن نشانی صوری رأی غیابی نفقه معوقه اخذ میکنند و به دنبال آن به استناد نپرداختن نفقه دادخواست طلاق به دادگاه میدهند. این روش هرچند میتواند در راستای دریافت حکم طلاق غیابی مؤثر باشد اما رفتاری کاملاً غیراخلاقی است.
- شرط طلاق ضمن عقد به نفع زن:
اگر مرد هنگام عقد ازدواج، شروط چاپی عقدنامه را امضا کرده باشد بر طبق بندهای۸و ۱۱ عقدنامه ترک منزل به مدت ۶ ماه هم از موجبات طلاق خواهد بود و اگر مرد در دادگاه حاضر نشود رأی طلاق غیابی است.
- وکالت در طلاق برای زن
اگر زنی از شوهر وکالت در طلاق کامل داشته باشد، میتواند با انتخاب وکیل دادگستری به وکالت از شوهر و بدون حضور او و از طریق طلاق توافقی مراحل طلاق را طی کند. توجه داشته باشید که ازنظر حقوقی این طلاق به دلیل حضور وکیل مع الواسطه برای زوج (شوهر) طلاق غیابی محسوب نمیشود.
اعتراض بهحکم طلاق غیابی
اعتراض به طلاق غیابی بهعنوان یک رأی غیابی تابع قوانین مربوط به رأی غیابی خواهد بود. بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، فردی که حکم طلاق غیابی علیه او صادرشده است مثلاً مردی که همسر او درخواست طلاق غیابی داده، میتواند ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ در همان شعبه با ذکر دلیل تقاضای واخواهی و رسیدگی مجدد کند. البته در مواردی که طرف مقابل که علیه او حکم طلاق غیابی صادرشده است چه زن و چه مرد خارج از کشور باشد میتواند ظرف مدت 2 ماه درخواست واخواهی بدهد.