همیشه زندگی آنطور که می خواهید پیش نخواهد رفت! همواره پستی ها و بلندی های بسیاری در مسیر زندگی وجود دارد. گاهی مشکلات و ناسازگاری زوجین به حدی می رسد که دیگر امکان ادامه زندگی وجود ندارد. در چنین مواقعی بحث حضانت بچه به میان خواهد آمد که چه کسی فرزند را نگهداری و تربیت کند؟ قانون در رابطه با حضانت فرزند چه می گوید؟ آیا گرفتن حضانت بچه از پدر به مادر امکان پذیر است یا خیر؟ اگر به دنبال یافتن پاسخ این سوالات هستید، توصیه می کنیم در این مقاله موسسه حقوقی صاحب اندیشه همراه ما باشید تا اطلاعات حقوقی خود را در رابطه با حضانت کودکان افزایش دهید.
بحث حضانت بچه چه زمانی پیش خواهد آمد؟
مسیر زندگی همواره با مشکلات و ناهمواری ها همراه خواهد بود و این مساله در زندگی مشترک زوجین نیز وجود دارد. همیشه خوشی و شیرینی همراه شما نخواهد بود. گاهی مشکلات و ناسازگاری در زندگی به وجود می آید که امکان ادامه زندگی مشترک را برای زوجین سخت و غیر ممکن خواهد کرد. حال کودک بهترین و شیرین ترین میوه و ثمره زندگی محسوب می شود که والدین همواره برای حفظ آسایش و آرامش فرزندان خود تلاش می کنند.
وقتی زندگی مشترک با وجود فرزند به بن بست برسد و ادامه آن برای زوجین میسر نباشد گزینه ای جز جدایی و طلاق وجود ندارد که آثار مخربی برای کودک به همراه خواهد داشت. مهمترین مساله در چنین زمانی به مبحث حضانت کودک بر می گردد که چه کسی فرزند را نگهداری کند؟ قانون در این رابطه چه می گوید؟ به منظور یافتن پاسخ این سوالات در ادامه با ما همراه باشید.
آشنایی با معنای حضانت
اگر با واژه حضانت به طور دقیق آشنایی ندارید، بد نیست که بدانید این واژه در لغت به معنی حفظ، نگهداری و تربیت کودک می باشد و در اصطلاح برای حضانت معنای دقیق تری بیان شده که عبارتست از سرپرستی و ولایت بر تربیت و تعلیم کودک و برطرف کردن تمام نیازهای فرزند که باید به نحو احسن انجام شود.
قانون مدنی کشور مطابق ماده ۱۱۶۸ صراحتا موضوع حضانت کودک را از وظایف والدین دانسته است که باید به کلیه امور فرزند خود از جمله نیاز های مادی، معنوی و … رسیدگی کنند. حال دادگاه مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران در رسیدگی به حق حضانت کودک برای والدین به مصلحت کودک توجه خواهد کرد و حق حضانت بچه به کسی واگذار می شود که به نفع و صلاح کودک باشد.
مصلحت طفل در قانون مدنی کشور
اگر زوجین به هر دلیلی از هم جدا زندگی کنند و طلاق بگیرند در صورت داشتن فرزند طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی ایران، حضانت بچه تا سن ۷ سالگی به مادر و پس از آن به پدر واگذار می شود. حال با توجه به تبصره ماده ۱۱۶۹ که در تاریخ ۸ آذر سال ۱۳۸۲ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است، حضانت و نگهداری طفل پس از ۷ سالگی به طور مطلق در اختیار پدر قرار نخواهد گرفت و قانون تعیین حضانت بچه را با رعایت مصلحت کودک انجام خواهد داد. بنابراین حضانت کودک پس از ۷ سالگی به تشخیص دادگاه و مصلحت کودک انجام خواهد شد.
حضانت بچه با پدر است یا مادر؟!
در سال ۱۳۱۴ مصوبه ای در قانون مدنی کشور با شماره ۱۱۶۹ به تصویب رسید که بر اساس آن حضانت فرزند پسر تا سن ۲ سالگی و حضانت فرزند دختر تا سن ۷ سالگی به مادر سپرده می شد و پس از آن به پدر داده می شد. اما با توجه به اصلاحیه ای که در سال ۱۳۸۲ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید، حق حضانت فرزند دختر یا پسر فرقی ندارد تا سن ۷ سالگی به مادر داده می شود و پس از این سن حق حضانت در اختیار پدر قرار می گیرد.
حال چنانچه اختلافی بین زوجین پس از این مدت در ارتباط با حضانت بچه به وجود آید، دادگاه با رعایت مصلحت کودک به حق حضانت یکی از طرفین رای خواهد داد و گاهی نیز پیش آمده که از نظر دادگاه پدر و مادر صلاحیت نگهداری بچه را ندارند که در این صورت دادگاه حضانت کودک را به شخص ثالث مورد اطمینان واگذار خواهد کرد.
خودداری پدر از دادن حضانت به مادر کودک
اگر پدر از دادن حضانت کودک زیر ۷ سال به مادر خودداری کند در این صورت مادر می تواند از طریق دادگاه به گرفتن حضانت بچه اقدام کند. زوجه باید ابتدا درخواست الزام زوج به پرداخت نفقه فرزند را بدهد و در گام بعدی برای صدور دستور موقت پس گرفتن فرزند دادخواستی را به دادگاه ارائه کند. در چنین شرایطی که فرزند زیر ۷ سال سن داشته باشد، دادگاه طبق قانون حضانت را با مادر دانسته و بدون رعایت تشریفات قانونی و خارج از نوبت به صدور حکم استرداد کودک اقدام خواهد کرد.
نکته ۱: در صورت ازدواج مجدد زوجه؛ حق حضانت از مادر سلب و به پدر داده می شود مگر آنکه پدر کودک فوت نماید.
موافقت پدر با واگذاری حضانت بچه به مادر
براساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی کشور، وظیفه نگهداری و مراقبت از فرزند بر عهده والدین خواهد بود. والدین نمی توانند از زیر مسئولیت حضانت بچه خود شانه خالی کنند و حق حضانت کودک را به کس دیگری واگذار نمایند. با همه این تفاسیر این امکان وجود دارد که زوجین قبل از طلاق یا پس از آن با هم بر سر حق حضانت توافق کنند. به عنوان مثال پدر با واگذاری حضانت بچه به مادر موافقت کند که در اینصورت تنها رضایت و موافقت پدر برای تغییر حق حضانت و واگذاری به مادر کافی نیست بلکه دادگاه با توجه به مصلحت کودک با این توافق موافقت می‌کند و حق حضانت را به نفع مادر تغییر می دهد.
نکته: طبق ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی در صورتی که حضانت به عهده هریک از والدین باشد، نمی توانند از نگهداری فرزند امتناع کنند.
ملاقات کودک در زمان حضانت برای طرف مقابل چگونه است؟
حال سوالی که پس از تعیین حضانت بچه پیش می آید این است که ملاقات کودک در زمان حضانت برای طرف مقابل چگونه است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که طبق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی امکان ملاقات طفل برای هرکدام از والدین که کودک تحت حضانت او نیست وجود دارد. به طور کلی تعیین زمان و مکان ملاقات کودک با هریک از والدین با توجه به توافق طرفین صورت می گیرد و در صورتی که اختلافی در این رابطه وجود داشته باشد، تصمیم نهایی با دادگاه خواهد بود.
زوجین پس از جدایی و تعیین حق حضانت می توانند با یکدیگر در مورد چگونگی ملاقات توافق کنند اما اگر در این ارتباط با یکدیگر اختلاف نظر داشتند در اینصورت دادگاه زمان و مدت ملاقات را برای شخصی که حضانت ندارد، تعیین می کند که معمولا ۱ یا ۲ روز از آخر هفته خواهد بود.
نکته ۱: ملاقات کودک با پدر یا مادری که حضانت را ندارد ممکن است سبب دوگانگی تربیتی در کودک شود اما طبق قانون محروم کردن و سلب ملاقات امکان پذیر نخواهد بود.
نکته ۲: در صورتی که ملاقات فرزند با یکی از والدین اثرات زیانباری برای کودک داشته باشد، طرف مقابل با حکم دادگاه می تواند مانع ملاقات شود.
چه مواردی سبب سلب حق حضانت خواهد شد؟
در مواقعی پس از جدایی زوجین از یکدیگر که پای کودکی در میان است، حق حضانت به یکی از والدین با توجه به مصلحت فرزند واگذار خواهد شد که طبق قانون تا ۷ سالگی فرزندان در اختیار مادر و پس از آن به تشخیص دادگاه این حق به پدر واگذار می شود. حال اگر مادر دوست دارد که حق حضانت را به طور دائمی بگیرد ولی پدر کودک از این حق نمی گذرد، راهی برای گرفتن حق حضانت از پدر و دادن آن به مادر وجود دارد یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که بله قانون این موضوع را در نظر گرفته است که اگر مادر ادعای عدم صلاحیت پدر برای حضانت بچه را داشته باشد به آن رسیدگی خواهد کرد و در صورت اثبات حق حضانت به مادر داده خواهد شد.
مصادیق تغییر حضانت عبارتند از:
در مواردی که موضوع عدم مراقبت و انحطاط اخلاقی پدر که حضانت بچه با او است از طرف مادر مطرح شود در اینصورت دادگاه این ادعا را بررسی خواهد کرد که می تواند هریک از موارد زیر باشد:
- اعتیاد زیان‌آور به مصرف الکل و مواد مخدر
- اعتیاد به قمار
- اشتهار به فساد اخلاقی و فحشا
- ابتلا به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی
- سوء استفاده از طفل برای مشاغل ضد اخلاقی
- ضرب و جرح خارج از حد عرف
- اشتغال پدر به امور وقت گیر و عدم مراقبت از کودک
- عدم توجه به سلامت جسمانی و اخلاقی کودک
همه این موارد باید برای دادگاه قطعی و معرض شود تا دادگاه بتواند به تغییر حضانت رای دهد. این نکته را در نظر داشته باشید که این موضع بالعکس هم صدق خواهد کرد یعنی پدر می تواند در صورتی که حضانت بچه در اختیار مادر است با اثبات چنین مواردی درخواست تغییر حضانت بدهد و حق حضانت فرزند را بگیرد.
لازم به ذکر است که در بسیاری مواقع پیش آمده است که حق حضانت به پدر رسیده است و مادر برای گرفتن حضانت کودک با طرف خود توافق می کند که در ازای بخشش مهریه، حق حضانت بچه به او داده شود.
