مفهوم وصیت

وصیت یکی از راه های انتقال اموال پس از فوت می باشد. افراد تا هنگامی که زنده هستند می توانند هرگونه تصرفی در اموال خود داشته باشند. اما پس از فوت اختیار تصرف در اموال از فرد سلب خواهد شد. به همین خاطر وصیت یکی از راه هایی است که افراد می توانند با تنظیم آن در زمان حیات خود، اموال و دارایی های خود را پس از فوت مدیریت نمایند.

وصیت دارای سه رکن اصلی می باشد. به کسی که وصیت را انجام می دهد موصی و به کسی که وصیت برای او انجام شده است موصی له و موضوع وصیت را موصی به می گویند. نکته ای که در خصوص وصیت وجود دارد این است که انجام وصیت باید بعد از فوت متوفی و قبل از تقسیم ترکه به عنوان ارث صورت گیرد.

انواع وصیت

وصیت بر اساس موضوعی که به آن وصیت می شود، به دو نوع وصیت تملیکی و وصیت عهدی تقسیم می شود:

وصیت تملیکی

وصیت تملیکی، وصیتی است که به موجب آن کسی که وصیت را تنظیم می کند، مالی از اموال خود را به صورت رایگان به شخص دیگری تملیک می کند. در این وصیت شخصی که به نفع او وصیت شده است با قبول وصیت پس از فوت موصی، مالک مال موضوع وصیت خواهد شد.

وصیت عهدی

وصیت عهدی به وصیتی گفته می شود که شخص برای بعد از فوتش شخص یا اشخاصی را مامور انجام کاری می نماید. بنابراین شخص با انجام وصیت عهدی می تواند اداره اموال خود را نیز پس از فوت به شخص دیگری واگذار نماید.

شرایط صحت وصیت

وصیت از جهت شرایط صحت آن به دو دسته وصیت کتبی و وصیت شفاهی تقسیم می شود:

وصیت کتبی

به این دلیل که وصیت به عنوان آخرین اراده وصیت کننده تلقی می شود، کتبی بودن آن همواره از اهمیت بسیاری برخوردار است. همچنین قابلیت استناد وصیت کتبی بسیار بیشتر از وصیت شفاهی می باشد.

وصیت شفاهی

وصیت شفاهی به وصیتی گفته می شود که در مواردی به کار می رود که به دلیل بروز شرایط اضطراری امکان فراهم نمودن تشریفت وصیت کتبی وجود ندارد. در این صورت وصیت کننده با حضور دو شاهد، وصیت خود را به صورت شفاهی بیان می کند.

وصیت نامه چیست؟

وصیت نامه سندی است که شخص پس از انجام وصیت، اعم از وصیت تملیکی و وصیت عهدی، تنظیم می کند. در صورتی که در اداره ثبت اسناد تنظیم شود دارای اعتبار اسناد رسمی بوده و لازم الاجرا می باشد.

انواع وصیت نامه

به موجب قانون امور حسبی، وصیت نامه دارای سه نوع می باشد:

وصیت نامه خود نوشت

وصیت نامه خود نوشت وصیتی است که توسط خود شخص نوشته شده و دارای تاریخ معین و امضاء شده توسط موصی می باشد. البته دارای مزایا و همچنین معایبی نیز می باشد.

یکی از مزایای آن این است که توسط خود شخص وصیت کننده تنظیم شده و فرد را از پرداخت هزینه دفاتر اسناد معاف می سازد. اما یکی از معایب آن نیز، این است که به دلیل اینکه در دفاتر اسناد تنظیم نشده است، امکان جعل و از بین رفتن آن وجود دارد. بنابراین وصیت نامه خودنوشت باید تا زمان فوت شخص از جانب او به دقت نگهداری شده و در دسترس اشخاص دیگر نباشد.

شرایط وصیت نامه خود نوشت

• باید حتما توسط شخص وصیت کننده نوشته شود.
• باید دارای تاریخ معین اعم از روز، ماه و سال باشد.
• باید دارای امضا، مهر و یا اثر انگشت شخص وصیت کننده باشد.

وصیت نامه سرّی

وصیت نامه سرّی، ترکیبی از وصیت نامه خود نوشت و رسمی می باشد و پس از نوشتن از جانب وصیت کننده و امضاء شدن آن باید در حضور مامور رسمی در وصیت نامه قید نماید که وصیت از جانب اوست و آن را امضاء نماید.

پس از امضاء و قید موارد مذکور، در اداره ثبت محل اقامتگاه وصیت کننده به امانت گرفته خواهد شد.

شرایط وصیت نامه سرّی

• باید حتما امضاء شود و مهر و اثر انگشت پذیرفته نمی شود.
• باید لاک و مهر گردد.
• وصیت کننده باید هنگام به امانت گذاشتن وصیت نامه، تاریخ تسلیم را قید نماید.
• مامور رسمی باید تاریخ تسلیم وصیت را تایید نموده و پس از به امانت گرفتن وصیت به وصیت کننده یا امانت گذار رسید بدهد.

وصیت نامه رسمی

آخرین مورد از انواع وصیت نامه، وصیت نامه رسمی است و در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود. لازم به ذکر است که اعتبار و سندیت آن، از اعتبار وصیت خودنوشت و سرّی بیشتر است.

شرایط وصیت نامه رسمی

بر اساس قانون امور حسبی، شرایط تنظیم وصیت نامه رسمی همان شرایطی است که در خصوص تنظیم اسناد رسمی رعایت می شود. بنابراین تنظیم آن تابع تشریفات خاصی نمی باشد.

پاسخ به چند پرسش درباره وصیت نامه

در صورت انکار وصیت نامه خود نوشت، چه اقداماتی می توان انجام داد؟

به منظور رسیدگی به این موضوع و احراز اصالت این نوع وصیت، می توان با مشورت و راهنمایی از یک وکیل حقوقی اقدام به ارائه دادخواست نمود و با مراجعه به دادگاه به حل این مشکل پرداخت.

امکان وصیت بر اساس چه مقدار از اموال متوفی وجود دارد؟

متوفی می تواند همه اموال خود را وصیت نماید. اما به علت رعایت حال ورثه متوفی، وصیت نسبت به یک سوم از کل اموال متوفی که به آن وصیت شده است، نافذ خواهد بود. در این صورت بقیه اموال متوفی به صورت ارثیه به ورثه وی منتقل خواهد شد.

آیا امکان وصیت به منظور محروم کردن برخی  ورثه از ارث وجود دارد؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که اگر شخص به موجب وصیت، شخصی از وراث قانونی خود را از ارث محروم نماید، وصیت نامه مزبور باطل خواهد بود. زیرا قواعد مربوط به ارث از جمله قواعد آمره می باشد و امکان سرپیچی از احکام ارث متصور نیست.

اگر شخصی اقدام به خودکشی نماید و قبل از آن وصیت نامه ای تنظیم نموده باشد، دارای اعتبار است؟

به موجب ماده 836 قانون مدنی، اگر اقدام او به خودکشی موثر واقع شود و فرد فوت نماید، چنین وصیتی دارای اعتبار نخواهد بود و باطل می باشد. اما در صورتی که خودکشی موثر واقع نشود، وصیت نافذ است.