ازآنجاکه خانواده رکن اساسی در جامعه است، لذا قوانین و مقررات آن برای قانون‌گذار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌گونه‌ای که در قانون مدنی بیشتر از هر مسئله دیگری به مباحث خانواده پرداخته‌شده است. به‌تبع اهمیت خانواده، قوانین مربوط به زوجیت نیز بسیار مهم است. یکی از مفاهیم حقوقی بااهمیت، حق فسخ زوجین است که می‌تواند باعث انحلال نکاح و از بین رفتن عقد ازدواج شود. یکی از عیوب موجب فسخ در مرد که می‌تواند حق فسخ برای زن ایجاد کند، بیماری عنن یا ناتوانی جنسی مرد است. راه‌های اثبات عنن، در حقوق امروز بسیار مهم است زیرا در جهان امروزی مسئله ناتوانی جنسی مردان به دلیل شیوع برخی از بیماری‌ها، مصرف مواد مخدر، انحرافات جنسی و مشکلات روحی روانی نسبت به گذشته بسیار مبتلا شده است، لذا در این مقاله به بررسی راه‌های اثبات عنن در مرد بر اساس جدیدترین مقالات موجود می‌پردازیم.
عنن چیست؟
عنن یکی از عیوب مؤثر در فسخ ازدواج است که می‌تواند برای زن حق بر هم زدن ازدواج را ایجاد نماید. به‌طورکلی، عنن به اختلال میل جنسی در مردان و ناتوانی آنان در برخاستن آلت تناسلی مردانه و انجام‌وظیفه دائمی یا به مدت طولانی عمل جنسی زناشویی گفته می‌شود. به مردی که دارای این بیماری باشد، عنین گویند.
آیا هر نوع ناتوانی جنسی مرد، عنن محسوب می‌شود؟
برای آن‌که این حالت، بهانه‌ای برای جدایی زن و مرد نباشد، در توضیح و توصیف عنن باید گفت: «ملاک در بیماری عنن، عدم توانایی بر نزدیکی با زنان است. لذا اگر مردی برزنان ناتوان اما قادر بر هم‌جنس‌گرایی باشد و یا اگر آلت مرد برخاسته شود، ولی به دلیل تخلیه زودرس اسپرم قادر به نزدیکی نباشد، عنن محسوب می‌گردد.»
با این توضیح، زن تنها در حالتی می‌تواند به استناد بیماری عنن در مرد، از حق فسخ نکاح استفاده کند. برای عنن روش‌های درمان زیادی در علم پزشکی وجود دارد. لازم به ذکر است درصورتی‌که در جریان اثبات عنن مشخص شود که عنن قابل‌درمان است، زن نمی‌تواند از حق فسخ خود استفاده کند.
راه‌های اثبات عنن
در خصوص راه‌های اثبات عنن در مرد، قانون مدنی ساکت است. با توجه به اینکه در دعاوی حقوقی اثبات عنن، زن مدعی و مرد منکر محسوب می‌شود، مطابق قاعده فقهی «البنیه للمدعی و الیمین علی من انکر» زن باید ادعای خود را ثبات نماید تا بتواند از حق فسخ نکاح خود استفاده کند. در غیر این صورت منکر با قسم، دعوای مدعی را رد خواهد کرد. اما در مورد بیماری عنن، چون این بیماری از عیوب مخفی و پنهان فسخ نکاح است و جز از طریق خود شخص قابل‌تشخیص نیست، فقهای امامیه در نظرات خود، شهادت را از راه‌های اثبات عنن در مرد نمی‌دانند و 3 مورد زیر را به‌عنوان راه‌های اثبات عنن معرفی می‌کنند:
- اقرار زوج: درصورتی‌که مرد در محضر قاضی اقرار به عنین بودن خویش کند، ادعای زن ثابت می‌شود زیرا مطابق قاعده «اقرار العقلا علی انفسهم جائز»، اقرار عاقلان بر ضد خودشان، پذیرفته می‌شود.
- شهادت شهود بر اقرار زوج به عنن نزد آن‌ها: هرچند شهادت به‌تنهایی از راه‌های اثبات عنن نیست اما شهادت بر اقرار کردن مرد به عنن، می‌تواند ادعای زن را ثابت کند.
- خودداری زوج از قسم خوردن: هرچند این روش به‌صورت همگانی موردقبول فقهای امامیه نیست و همه آن را از راه‌های اثبات عنن در مرد نمی‌دانند. زمانی که مرد اقرار به عنن نکرد و زن نیز شهودی نداشت، مرد در جایگاه منکر باید قسم بخورد تا شبهه وارد را از خود رد نماید، برخی از فقها معتقدند درصورتی‌که مرد سوگند به عنین نبودن خود نخورد، ادعای زن ثابت می‌شود. اما برخی معتقدند سوگند زمانی از راه‌های اثبات عنن در مرد است که در صورت قسم نخوردن مرد، سوگند به مدعی یعنی زن رد می‌شود و اگر زن تحت شرایطی سوگند بخورد که همسرش عنین است، ادعای او ثابت می‌شود و حق فسخ ازدواج را خواهد داشت.
راه‌های اثبات عنن ازنظر پزشکی
با پیشرفت جوامع به‌ویژه علم پزشکی، به نظر می‌رسد علاوه بر راه‌های اثبات عنن که توسط فقها مشخص‌شده است، بتوانیم با توجه به ادله اثبات دعوی در قوانین اسلامی، 3 روش دیگر را هم اضافه کنیم:
- گواهی پزشکی
- شهادت شهود بر گواهی پزشکی
- شهادت زنان سابق یا حاضر زوج بر ناتوانی مرد از نزدیکی
گواهی پزشکی: از سیاق ماده 444 قانون آیین دادرسی مدنی الزامی بودن رجوع به کارشناس در مواردی که نیاز به کسب نظر کارشناس باشد، استنباط می‌شود و معقول هم به نظر نمی‌رسد که در اموری که اظهارنظر پزشک ضرورت دارد، دادگاه در ارجاع آن امر به کارشناس مختار باشد. ازآنجاکه علم پزشکی می‌تواند دلیلی معتبر برای اثبات عنن در نظر گرفته شود، گواهی پزشکی هم یکی از راه‌های اثبات عنن در مرد است.
گواهی پزشکی چطور یکی از راه‌های اثبات عنن در مرد است؟
امروزه با پیشرفت علم پزشکی در بخش های اورولوژی با استفاده از برخی آزمایشات، بیماری عنن قابل‌تشخیص است. درنتیجه از طریق این آزمایشات می‌توان به عنین بودن یا سالم بودن شخص مورد آزمایش علم حاصل نمود. به همین دلیل نظر کارشناس در این امر یعنی، وضع علم نسبت به عنن زوج، دلیل قطعی است. درواقع مهم‌ترین دلیل در دعوای اثبات عنن، اظهارنظر پزشک قانونی است. لذا دادگاه می‌تواند خود رأساً یا به دادخواست اصحاب دعوا مبنی بر ماده 257 قانون آیین دادرسی مدنی، ارجاع به امر کارشناسی را صادر و در این خصوص نظر کارشناس را مطالبه نماید و رد نظر پزشک بدون دلیل کاری عبث و بیهوده بوده و ممکن است باعث اضرار یا ضایع شدن حق فرد شود.
شهادت شهود بر گواهی پزشکی:
ضابطه و قاعده در شهادت وجود علم است و وقتی از طریق مشاهده گواهی پزشکی قانونی (نتیجه آزمایش) فرد عنین، برای شخصی علم حاصل شود، چگونه می‌توان شهادت او را بر مشاهده گواهی پزشکی مسموع ندانست؟
بنابراین این روش نیز یکی از راه‌های اثبات عنن در مرد است. ناگفته نماند که شهادت زنان به‌تنهایی در مورد مشاهده گواهی پزشکی نیز پذیرفته می‌شود زیرا شهادت آنان در این مورد، شهادت بر مشاهده نتیجه آزمایش است نه شهادت بر عنین بودن زوج، که پذیرفته نیست.
شهادت زنان سابق یا حاضر زوج بر ناتوانی مرد از نزدیکی:
هرگاه زنان سابق یا حاضر زوج شهادت دهند که زوج نسبت به او ناتوان است، اماره‌ای است بر اینکه مرد عنین است و اماره نیز کاشفیت از واقع دارد و مطابق ماده 1323 قانون مدنی، امارات قانونی در کلیه دعاوی اگرچه از دعاوی باشد که به شهادت شهود قابل‌اثبات نباشد معتبر است و همچنین مطابق ماده 1258 قانون مدنی، امارات یکی از انواع ادله اثبات دعوی هستند.. در این مورد نیز وقتی مرد توان نزدیکی با چند زن را نداشته باشد، اماره است بر عنین بودن او و اینکه او نسبت به هیچ زنی توانمند نیست و این شهادت می‌تواند یکی از راه‌های اثبات عنن مرد باشد.
مدت‌زمان قانونی برای اثبات عنن
در صورت اثبات عنن زوج، چه حدوث عنن قبل از عقد باشد و چه بعد از عقد، به زوج یک سال مهلت داده می‌شود
برخی از روایات باب عنن در فقه، علت مهلت یک‌ساله به مرد عنین را صراحتاً ذکر کرده‌اند. یعنی «امکان درمان بیماری» در طول مدت یک سال آمده است. بنابراین درصورتی‌که پزشک تشخیص دائمی بودن بیماری عنن را دهد، دیگر درمانی وجود ندارد، تا به زوج یک سال مهلت داده شود و زن به‌محض اثبات عنن مرد می‌تواند از حق فسخ خود استفاده نماید و عقد ازدواج را منحل کند.
موارد قانونی برای ازدواج مرد زن دار کدامند؟ (همراه با پادکست)لازم به ذکر است، در روایات مختلف آمده است حتی اگر وکیلی حاذق و آشنا به امور هستید، اگر برای مسائل فردی نیازمند رجوع به دادگاه هستید برای خود نماینده و وکیلی اتخاذ نمایید. موسسه حقوقی صاحب اندیشه با همکاری وکلای مجرب، شما را در انواع دعاوی حقوقی و کیفری، همراهی می‌کند. کافی است با کارشناسان ما تماس بگیرید.
