حضانت فرزند

شرایط حضانت فرزند چیست ؟

حضانت چیست؟ به چه کسی تعلق می گیرد و بر عهده چه کسی می باشد؟ حضانت فرزند بعد از فوت پدر چگونه است؟ قانون حضانت فرزند بعد از طلاق چگونه است؟

حضانت فرزند قبل از طلاق، حضانت فرزند بعد از طلاق، حضانت در صورت فوت یکی از والدین ،سن حضانت، موارد سلب حضانت و مسئولیت ناشی از ترک حضانت فرزند در این  مقاله  مورد بررسی قرار می گیرد.

حضانت چیست؟

حضانت در لغت به معنای مراقبت، محافظت و نگهداری از فرزند است. حضانت یک حق و تکلیف قانونی برای پدر و مادر  می باشد. تفاوت بارز حضانت فرزند با ولایت فرزند، وصایت و قیمومت در این است که حضانت به امور مالی فرزند مربوط نمی شود و محدود به نگهداری، تربیت و محافظت از فرزند می باشد. یعنی ممکن است در مواردی حضانت فرزند با مادر باشد، اما نفقه فرزند بر عهده پدر یا جد پدری او باشد!

حضانت فرزند قبل از طلاق:

هرگاه زن و شوهر بنا به دلایل خاصی جدا از هم زندگی کنند بدون اینکه از یکدیگر طلاق گرفته باشند ممکن است در خصوص حضانت فرزند مشترک دچار اختلاف شوند. در این صورت باید توجه داشت که مطابق قانون حضانت دختر و پسر تا پایان ۷ سالگی با مادر و بعد از آن تا ۹ سالگی دختر و ۱۵ سالگی پسر (سن بلوغ) حضانت با پدر می باشد.

بنابراین در صورت اختلاف در حضانت فرزند مشترک، پدر و مادر می توانند با ارائه دادخواست حضانت، سلب حضانت و مسائل مربوط به ملاقات طفل حتی قبل از طلاق هم در دادگاه طرح دعوا کنند.

گفتیم که حضانت فرزند دختر و پسر تا ۷ سالگی حق مادر و حضانت فرزند بعد از ۷ سالگی حق پدر است، ولی در هر حال هر یک از طرفین می‌توانند با اثبات عدم صلاحیت طرف دیگر، حضانت فرزند را از او سلب کنند. یعنی مادر عدم صلاحیت حضانت پدر در حضانت را ثابت کند و یا پدر عدم صلاحیت مادر را ثابت بنماید. دادگاه خانواده نیز با توجه به اوضاع و احوال و شرایط زندگی خانوادگی، اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی پدر و مادر، با رعایت مصلحت طفل حق حضانت را به یکی از والدین طفل می دهد.

حضانت فرزند بعد از طلاق:

در حالت عادی زندگی، فرزندان تحت حضانت پدر و مادرشان هستند ولی در صورت طلاق پدر و مادر،اگر برای حضانت فرزند بعد از طلاق ، توافقی حاصل نشود، دادگاه خانواده با توجه به مصلحت طفل و سن طفل حضانت را به پدر یا مادرش خواهد داد.

حضانت فرزند در طلاق توافقی:

در این صورت با توجه به توافق حاصل شده حضانت به پدر یا مادر داده می شود. ولی نکته مهمی که در اینجا باید به آن توجه نمود این است که آیا دادگاه خانواده مکلف به تبعیت از توافق والدین در خصوص حضانت فرزندشان است؟

هرگاه دادگاه خانواده تشخیص دهد که توافقات راجع به حضانت طفل بر خلاف مصلحت اوست،می تواند در مورد واگذاری حضانت به دیگری یا تعیین ناظر با پیش بینی حدود نظارت ،با رعایت مصلحت طفل بر خلاف توافق زوجین عمل کند.

بنابراین دادگاه خانواده در صدور حکم ملزم به تبعیت از توافق والدین نیست و ملاک در صدور حکم رعایت مصلحت طفل می باشد و حتی اختیار سلب حضانت از هر دو را دارد.

موارد سلب یا ساقط نمودن حضانت:

۱– اگر مادر درمدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت با پدر خواهد بود.

پس جنون یا ازدواج مجدد مادر موجب سلب حضانت است.

۲ –هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست، صحت جسمانی و یا ترتیب اخلاقی طفل در معرض خطر باشد، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند، اتخاذ کند.

موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت والدین از فرزند و یا انحطاط اخلاقی هر یک از والدین است.

۱. اعتیاد زیان آور به الکل ،مواد مخدر و قمار.

۲. اشتهار به فساد اخلاق و فحشا.

۳. ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.

۴. سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا، تکدی گری و قاچاق.

۵. تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

حضانت در صورت فوت یکی از والدین:

در صورت فوت یکی از پدر یا مادر حضانت با دیگری است.

سوالی که غالباً در خصوص فوت پدر و زنده بودن پدر بزرگ پیش می آید این است که:

در صورت فوت پدر آیا حضانت به مادر طفل می رسد یا به پدربزرگ؟

باید توجه داشت که پدر بزرگ حق ولایت به فرزند دارد و ولایت، حق حضانت مادر را ساقط نمی کند. بنابراین در این فرض پدربزرگ بر فرزند ولایت دارد و مادر همچنان بر فرزندش حق حضانت خواهد داشت.تنها در صورتی حضانت هم به پدربزرگ داده می‌شود که عدم صلاحیت مادر به نگهداری فرزند  ثابت شود. ( سلب حق حضانت از مادر)

تصمیم‌گیری فوری درباره حضانت کودک:

معمولاً در خصوص حضانت اطفال در انتهای رسیدگی قضایی تصمیم‌گیری می‌شود. دادگاه ضمن رای خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند. این در حالی است که ممکن است هدر رفتن یک روز هم موجب ورود صدمات جبران‌ناپذیر به کودکان شود که برای جلوگیری از این آسیب‌ها، ماده 7 قانون حمایت خانواده 1392 به امکان صدور دستور موقت در خصوص حضانت طفل حتی پیش از صدور حکم اشاره شده است. این پیش‌بینی برای جلوگیری از اتلاف زمان و ورود آسیب به کودکان پیش‌بینی شده است. ماده 7 می گوید: دادگاه می‌تواند پیش از اتخاذ تصمیم در مورد اصل دعوی به درخواست یکی از طرفین در اموری از قبیل حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد، بدون اخذ تأمین، دستور موقت صادر کند. این دستور بدون نیاز به تأیید رئیس حوزه قضایی قابل اجرا است.

آیا ترک حضانت مسئولیت کیفری دارد؟

مطابق قانون، حضانت یک تکلیف برای پدر و مادر است و در صورت امتناع آنها از سرپرستی فرزندشان به تقاضای دیگری یا یکی از اقوام یا مدعی العموم ،هر یک از والدین که حضانت بر عهده اوست ملزم به حضانت می گردد.در صورتی که الزام ممکن نباشد، به حکم دادگاه خانواده ،حضانت به خرج پدر و اگر پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین می شود.

هرکس از اجرای حکم دادگاه خانواده در مورد حضانت طفل خودداری کند یا مانع اجرایش شود یا از استرداد طفل امتناع کند، به تقاضای ذینفع و به دستور دادگاه خانواده، صادرکننده رای نخستین ،تا زمان اجرای حکم، بازداشت می شود و محکوم برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم خواهد شد.