الزام به ثبت ازدواج موقت
در ماده 49 قانون حمایت خانواده مقرر شده است که هرگاه مرد عقد نکاح را در دفاتر رسمی ازدواج به ثبت نرساند، علاوه بر اینکه ملزم به انجام ثبت نکاح می شود، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت نیز محکوم خواهد شد. جزای نقدی درجه پنج بیش از هشت میلیون تومان الی هجده میلیون تومان است و حبس تعزیری درجه هفت ، شامل حبس از 91 روز تا 6 ماه خواهد بود. اما این مجازات صرفا مربوط به نکاح دائم است و شامل عقد موقت نمی شود. بنابراین، متوجه می شویم که ثبت ازدواج موقت علی الاصول الزامی نمی باشد. چرا که قانونگذار در قانون حمایت خانواده تنها در خصوص عقد دائم مجازات عدم ثبت ازدواج را در نظر گرفته است.
تفاوت ازدواج دائم با ازدواج موقت
تفاوت های ازدواج دائم با ازدواج موقت به شرح زیر می باشد:
- در ازدواج دائم برخلاف ازدواج موقت زمان تعیین نمی شود.
- نحوه فسخ نکاح در ازدواج دائم طلاق به صورت دادگاهی و محضری می باشد، ولی در ازدواج موقت با پایان یافتن زمان، ازدواج منسوخ می گردد.
- در ازدواج دائم مشخص کردن مهریه در زمان عقد واجب نیست، ولی در ازدواج موقت عدم تعیین مهریه موجب باطل شدن صیغه عقد خواهد شد.
- ازدواج موقت فقط در مذهب شیعه مورد تایید است و اهل سنت آن را حرام می دانند.
- پرداخت نفقه در ازدواج دائم جزء وظایف مرد می باشد، ولی در ازدواج موقت تنها در صورت شرط ضمن عقد مرد موظف به پرداخت نفقه خواهد بود.
- مرد می تواند چهار زن را به صورت ازدواج دائم به همسری بگیرد، ولی در ازدواج موقت محدودیت وجود نداشته و مرد می تواند هر تعداد همسر که بخواهد به صورت موقت اختیار کند.
در چه مواردی ثبت ازدواجِ موقت الزامی است؟
معمولا ازدواج موقت به صورت غیر رسمی ما بین زن و مرد صورت می گیرد و هیچ گونه مدرک کتبی منوط بر جاری شدن عقد نیز وجود ندارد، که در این صورت برای بسیاری موارد زوجین به مشکل خواهند خورد زیرا اثبات وجود محرمیت و مشروعیت بین زن و مرد بسیار دشوار خواهد بود. عمده ترین این مشکلات بر سر فرزندان حاصل از اینگونه ازدواج ها می باشد، زمانی که مشروعیت رابطه زن و مرد به دادگاه اثبات نشود، نمی توانند برای فرزند خود شناسنامه تهیه کنند، همچنین این گونه کودکان به دلیل نداشتن شناسنامه از گرفتن ارث و نفقه نیز محروم می مانند. قانون در سه مورد زیر به ثبت رساندن این نوع ازدواج را الزامی دانسته :
- باردار شدن زوجه
- توافق طرفین
- شرط ضمن عقد
مراحل ثبت ازدواج موقت
در صورتی که زوجین قصد ثبت رسمی ازدواج موقت خود را داشته باشند، مراحل ثبت ازدواج موقت همانند ازدواج دائم بوده و باید در ابتدا آزمایش داده و با حضور سه شاهد در دفترخانه، ازدواج خود را ثبت و سند نکاحیه دریافت نمایند. در این حالت ازدواج موقت در شناسنامه طرفین نیز ثبت می شود.
فرزند حاصل از ازدواج موقت
همانطور که گفته شد یکی از علل اصلی تاکید بر ثبتِ ازدواج موقت، بارداری زوجه است. زیرا به منظور اخذ شناسنامه، زن باید ثابت کند که فرزند متعلق به مرد است و فرزند نیز مشروع می باشد یعنی در زمان تشکیل نطفه زن و مرد، شرعا زن و شوهر بوده اند. به عبارتی زن باید ازدواج موقت را به اثبات برساند و این راه درد سرهای زیادی به همراه دارد. اگر ثابت شود که بچه مشروع است، مرد موظف است برای فرزند خود شناسنامه گرفته و این فرزند از تمامی حقوق قانونی خود از جمله ارث برخوردار خواهد بود. در شرایطی اگر مرد حضور نداشته باشد، قانون این اجازه را به زن خواهد داد که به اسم خود برای بچه شناسنامه تهیه کند.
پاسخ به چند پرسش درباره ثبت ازدواج موقت
آیا ثبت ازدواج موقت الزامی است؟
همانطور که بحث شد هیچ الزامی برای ثبتِ ازدواج موقت وجود ندارد مگر آنکه شرایطی که به واسطه آن ها ثبتِ ازدواج موقت الزامی است، حادث شوند.
آیا ممانعت از ثبت ازدواج موقت در موارد الزامی دارای مجازات کیفری و حقوقی است؟
چنانچه در موارد الزامی مانند باردار شدن زوجه، مرد نسبت به ثبت ازدواجِ موقت اقدام نکند، طبق ماده 49قانون حمایت خانواده به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد شد.
آیا امکان ثبت ازدواجِ موقت در شناسنامه وجود دارد؟
به طور کلی ازدواج موقت در شناسنامه ثبت نمی شود اما زمانی که زوجین برای ثبتِ ازدواج موقت خود اقدام نمایند پس از ثبت ازدواج در دفترخانه، نام همسر و ازدواج آن ها در شناسنامه یک دیگر ثبت می شود.
